نکات مهم مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان

مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1396) با عنوان “عایق‌بندی و تنظیم صدا“، هجدهمین کتاب از مباحث 22گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار می‌رود.
هدف از تدوين اين مبحث، تعيين مقادير مجاز براي شاخص‌هاي اصلي موردنياز در طراحي آكوستيكي ساختمان است.

تعاریف

19-3-1-18 صدا
صدا موج مكانيكي است كه در گازها، مايعات و جامدات منتشر مي‌شود. به تعبير ساده‌تر، صدا را مي‌توان به صورت حركات موجي در يك فراگير كشسان و يا به عنوان محرك حس شنوايي تعريف كرد. گسترة بسامدي امواج صوتي قابل شنيدن، بين 20 تا 20000 هرتز است.
1-19-3-1-18 صداي كوبه اي
صداي كوبه اي صدايي است كه منشأ توليد آن ضربه يا كوبش باشد. صداي كوبه اي از نوع صداي پيكره اي است كه محيط انتشار آن جامدات مانند بتن، فولاد، چوب، شيشه يا تركيبي از اين گونه مواد است.
2-19-3-1-18 صداي هوابرد
صداي هوابرد صدايي است كه محيط انتشار آن هوا است. مانند صداي صحبت كردن، موسيقي و نوفه ترافيك.
20-3-1-18 صدابندي
صدابندي، جلوگيري از تراگسيل صدا به فضاي مجاور و يا به عبارت ديگر، كاهش انرژي صوتي تراگسيل يافته به فضاي مجاور است. در آكوستيك ساختمان، دو نوع صدابندي در برابر صداي هوابرد و صداي كوبه‌اي مورد بررسي قرار مي‌گيرد و براي هر كدام شاخص‌هاي مربوطه ارائه مي‌گردد.
9-3-1-18 تراگسيل صداي كوبه‌اي
هرگاه جداكننده‌اي در اثر كوبش به ارتعاش درآيد، نحوه انتقال صداي اوليه به فضاي مورد نظر را تراگسيل صداي كوبه اي از طريق آن جداكننده گويند. مانند صداي راه رفتن بر روي كف كه به طبقه پايين منتقل شود.

9-3-1-18 تراگسيل صداي هوابرد
هرگاه جداكننده‌اي به وسيله امواج صداي هوابرد به ارتعاش درآيد، نحوه انتقال صداي اوليه به فضاي مورد نظر را تراگسيل صداي هوابرد از طريق آن جداكننده گويند. مانند صداي آموزگار كه از يك كلاس درس به كلاس مجاور انتقال مي‌يابد.

10-3-1-18 جداكننده ساده
جداكننده‌اي كه در مقطع، از يك يا چند لايه تشكيل شده است و چگالي سطحي (جرم واحد سطح) آن در تمام نقاط يكسان است. مانند در، پنجره، ديوار آجري با اندود گچ و خاك يا ديوار دوجداره آجري.
11-3-1-18 جداكننده مركب
جداكننده‌اي كه سطح آن از دو يا چند جداكننده ساده تشكيل شده باشد. مانند پوسته خارجي ساختمان كه تركيبي از ديوار، در و پنجره است.
12-3-1-18 زمان واخنش
زمان واخنش در يك فضاي بسته، مدت زماني است كه پس از قطع منبع صدا، تراز فشار صدا 60 دسي‌بل افت كند.
14-3-1-18 شاخص کاهش صدا
اين شاخص بيانگر ميزان صدابندي جداكننده در برابر صداي هوابرد است.
15-3-1-18 شاخص كاهش صداي وزن يافته
كميتي تك عددي است براي درجه‌بندي صدابندي جداكننده در برابر صداي هوابرد كه بر اساس نتايج اندازه‌گيري‌هاي شاخص كاهش صدا در بسامد بندهاي يك‌سوم هنگامي به دست مي‌آيد.

25-3-1-18 لايه
لايه به ساختاري گفته مي‌شود كه چگالي سطحي آن در نقاط مختلف روي يك سطح، يكسان باشد. مانند اندود گچ، قيرگوني، ديوار آجري.
26-3-1-18 نوفه
به هرگونه صداي ناخواسته گفته مي‌شود.

يادآوري: تفاوت بين واژه‌هاي صدا و نوفه يك تفاوت ذهني است كه صدا را خواسته و نوفه را ناخواسته ارزيابي مي كند. اين تعريف در برگيرنده نوع صدا نيست. براي مثال ”گفتار“ كه در اكثر موارد صداي خواسته است، هنگامي كه از واحد مسكوني مجاور شنيده مي‌شود، از نظر ذهني نوفه ارزيابي مي‌گردد.

27-3-1-18 نوفه زمينه
به صداهاي ناخواسته موجود در يك فضا گفته مي‌شود. نوفه زمينه مي‌تواند از منابع خارجي مانند نوفه ترافيك و نوفه ناشي از فضاهاي مجاور و هم چنين منابع داخلي مانند نوفه ناشي از سيستم‌هاي تأسيسات مكانيكي و الكتريكي از قبيل تهويه، آبرساني و آسانسور سرچشمه بگيرد.

فصل دوم: مقررات آكوستيكي انواع ساختمان‌ها

در این فصل انواع ساختمان‌ها به شرح زیر دسته‌بندی شده‌اند و برای هر کدام، 4 نوع جدول “نوفه زمینه“، “زمان واخنش“، “صدابندی هوابرد” و “صدابندی کوبه‌ای” بیان شده است.
2-2-18 ساختمان‌های مسکونی
3-2-18 هتل‌ها
4-2-18 تصرف‌هاي آموزشي
5-2-18 مراكز بهداشتي درماني
6-2-18 تصرف هاي اداري/ حرفه اي و كسبي/ تجاري
7-2-18 مراكز فرهنگي
8-2-18 مراكز ورزشي و تفريحي
9-2-18 مراكز ترابري
10-2-18 فضاهاي مشترك در كاربردهاي گوناگون

2-7-2-18 زمان واخنش در مراكز فرهنگي (صفحه 38)

زمان واخنش بهينه در فضاهاي داخلي مراكز فرهنگي در شكل 18-2-7-1 (صفحه 39) نشان داده شده است.

پ-5-1 بررسي سايت و منطقه‌بندي آكوستيكي

حفاظت در برابر نوفه مي‌تواند به عنوان بخشي از حفاظت زيست‌محيطي باشد. ساختمان هاي آموزشي و مسكوني- اداري به لحاظ نيازهاي آكوستيكي خاص بايد در سايتي با حداكثر تراز نوفه‌اي 65 دسی‌بل در روز ساخته شود. اينگونه سايت ها معمولاً در مناطق مسكوني و اداري متمركز مي‌گردند. براي نيل به طراحي صحيح آكوستيكي، نوفه محيط بيرون بايد ارزيابي شود. در صورتي كه در اين ارزيابي، نوفه محيط در نقاطي بيش از 65 دسي‌بل باشد، با ايجاد فاصله مناسب و يا سدهاي صوتي، تراز نوفه را مي‌توان تا حد لازم كاهش داد.
منابع نوفه خارجي كه بايد مورد بررسي قرار گيرند به شرح زير است:

• نوفه ترافيك
• نوفه ناشي از محوطه هاي ساخته شده مجاور
  به منظور كاهش نوفه محيطي به ويژه نوفه ترافيك مي‌توان از موارد زير استفاده كرد:
  1- ايجاد فاصله مناسب از منبع صوتي
  2- استفاده از موانع صوتي
  موانع صوتي به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
• موانع صوتي طبيعي شامل تپه ها، خاكريزهاي طبيعي، جنگل ها و غيره.
• موانع صوتي مصنوعي شامل ديوار صوتي، خاكريزهاي مصنوعي و درختكاري.

با ايجاد درختكاري با درختان متراكم هميشه سبز با حداقل 30 متر عمق، تراز نوفه ترافيك حدود 2 تا 4 دسی‌بل کاهش می‌یابد.

صفحات مهم مبحث هجدهم

• صفحه 23 تا 48، مقررات آکوستیکی فضاها
• صفحه 81 تا 83، مثالی از راهنمای طراحی آکوستیکی
• صفحه 13، شاخص نموداری

جداول مهم مبحث هجدهم

• همه جداول این مبحث، مهم هستند و در آزمون‌ها سوالات زیادی از آن‌ها طرح شده است. مهم‌ترین‌ها عبارتند از:
  • صفحه 21، منطقه‌بندی شهری از نظر تراز نوفه محیطی
  • صفحه 59 تا 61: مقادير ضريب جذب صداي مواد و مصالح ساختماني
  • صفحه 64 تا 70، صدابندي هوابرد چند نمونه از ديوارها
  • صفحه 71 تا 73، مقادير شاخص كاهش صداي وزن يافته براي تعدادي از شيشه‌ها – پنجره‌ها – درها
  • صفحه 75 تا 80، صدابندي كوبه‌اي و هوابرد چند نمونه از كف – سقف ها
  • صفحه 89، دسته‌بندی آکوستیکی فضاها

بعضی از کلمات کلیدی مبحث هجدهم که در سوالات مطرح می‌شوند، عبارتند از:

• شاخص کاهش صدا
• زمان واخنش
• تراز نوفه محیطی
• صدابندی هوابرد/ کوبه‌ای
• چگالی سطحی
• ضریب جذب صدا
• ضریب جذب میانگین
• تراز فشار صدا
• فشار صدای مؤثر مبنا