مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1400) با عنوان “ژئوتکنیک و مهندسی پی“، هفتمین کتاب از مباحث 22گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار می‌رود. این مبحث در ویرایش‌های قبلی با نام “پی و پی‌سازی” شناخته می‌شد.
در این مبحث، حداقل ضوابط و مقررات برای طراحی بخش ژئوتکنیکی ساختمان‌ها مشخص شده به طوری که ایمنی کافی در ساختمان‌ها تأمین شود و شرایط بهره‌برداری مطلوب در طول عمر آن حفظ گردد.
تعاریف
1- پی‌های سطحی: به پی‌هایی گفته می‌شود که در عمق کم و نزدیک سطح زمین (عمق پی کمتر از 3 برابر عرض پی (D/B≤3)) ساخته می‌شوند. این پی‌ها شامل پی‌های منفرد، نواری، شبکه‌ای و گسترده هستند. پی‌های سطحی ممکن است از جنس مصالح بنایی، بتنی یا بتن آرمه باشند.
2- پی‌های عمیق (شمع‌ها): به پی‌هایی گفته می‌شود که نسبت عمق قرارگیری به کوچکترین بعد افقی آنها از 10 تجاوز کند(D/B≥10). این پی‌ها شامل انواع شمع‌ها، دیوارک‌ها و دیوارهای جداکننده می‌شوند. پی‌های عمیق در ساختمان‌ها معمولاً به وسیله یک سازه میانی که کلاهک یا سر شمع نامیده می‌شود، بارهای سازه را به زمین منتقل می‌نمایند.
3- پی‌های نیمه‌عمیق: به پی‌هایی گفته می‌شود که در حد فاصل بین پی‌های سطحی و پی‌های عمیق قرار دارند. پی‌های صندوقه‌ای معمولاً در این گروه جای می‌گیرند.
4- زمین مناسب: زمینی که با توجه به بار سازه مورد نظر از نظر باربری و نشست‌پذیری قابل قبول برخوردار باشد. چنانچه اطلاعاتی از زمین موردنظر قبل از شناسایی در دست نباشد، نمی‌توان زمین را مناسب فرض کرد.
5- لایه‌بندی پیچیده: لایه‌بندی زمینی که لایه‌های خاک آن منحنی شکل با شیب تند یا با جنس متنوع باشند (از قبیل چین‌خوردگی‌ها، مجاور گسل‌ها، نزدیک رودخانه‌ها و کوه‌ها، زمین‌های بسیار ناهموار و دره‌ها) و تفسیر لایه‌بندی مشکل باشد، لایه‌بندی پیچیده است. در سایر شرایط که لایه‌بندی یکنواخت است به آن لایه‌بندی ساده اطلاق می‌شود.
تعداد و فاصله گمانه‌ها (صفحه 18)
1- چنانچه گمانه‌زنی به منظور ساخت یک ساختمان منفرد انجام می‌شود:
فاصله گمانه‌ها باید ۱۵ الی ۳۵ متر متناسب با تعداد طبقات، اهمیت ساختمان و پیچیدگی لایه‌بندی زمین و با توجه به جدول 7-2-1 تعیین شود.
تبصره: برای سطح اشغال بیش از 1000 مترمربع حداقل 2 گمانه به ازای هر 1000 مترمربع به مقادیر تعداد گمانه اضافه می‌شود.
2- چنانچه گمانه زنی به منظور شناخت یک زمین برای ساختمان‌سازی گسترده یا انبوه‌سازی انجام شود:
پایدارسازی دیواره گودها (صفحه 32)
7-3-3-7 به منظور پایدارسازی دیواره گودها باید از روش‌های مناسب مانند موارد زیر استفاده کرد:
الف) ایجاد شیب پایدار
ب) میخ‌گذاری یا اجرای میل مهار
پ) دیوارهای مهار شده با تیرک از جلو
ت) دیوارهای مهار شده با میل‌مهار از پشت
ج) استفاده از سیستم‌های نگهبان خرپایی
چ) استفاده از سیستم شمع‌ها و دیوارک‌های طره‌ای
ح) استفاده از سیستم شمع‌های به هم پیوسته با یا بدون مهار
ارزیابی خطر گود (صفحه 34)
1- اگر تراوش آب در گود موجود باشد، همواره خطر گود زیاد یا بسیار زیاد است.
2- اگر خاکی که در آن گودبرداری انجام می‌شود، دستی یا فاقد چسبندگی قابل اعتماد باشد، خطر گود با توجه به معیارهای دیگر، زیاد یا بسیار زیاد است.
3- چنانچه ساختمان موجود در حوزه تاثیر ناپایداری گود دارای یکی از مشخصات در بندهای زیر باشد، خطر گود همواره بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شود:
- ساختمان فاقد انسجام و یکپارچگی کافی برای تحمل نشست‌های افقی و قائم نظیر ساختمان بدون اسکلت یا بدون پی پیوسته بتنی مسلح (پی‌های نواری و گسترده) یا هرگونه ساختمانی که در آن نشانه آشکار فرسودگی و ضعف در باربری مشاهده گردد.
- ساختمان با ارزش فرهنگی و تاریخی
- ساختمان با اهمیت بسیار زیاد در استاندارد ۲۸۰۰
- ساختمان ۸ طبقه یا بیشتر
4- در صورت وجود تاسیسات شهری عمده (مانند خطوط اصلی آب، گاز و مخابرات) در مجاورت گود، خطر گود زیاد یا بسیار زیاد ارزیابی می‌شود.
5- در صورتی که خطر گود معمولی باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری بر عهده مهندس طراح ساختمان خواهد بود. البته توصیه می شود کارفرما در کنار مهندس طراح در پایدارسازی گود از یک متخصص ژئوتکنیک ذیصلاح استفاده نماید.
6- در صورتی که خطر گود زیاد باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید به یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح واگذار شود. نظارت بر اجرای عملیات بر عهده ناظر ذیصلاح ژئوتکنیک است.
7- در صورتی که خطر گود بسیار زیاد باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید توسط یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح، عملیات پایدارسازی گود توسط پیمانکار ذیصلاح و نظارت بر اجرای عملیات توسط ناظر ذیصلاح ژئوتکنیک انجام گردد.
8- حضور ناظر ژئوتکنیک در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد در طول مدت اجرای عملیات گودبرداری و پایدارسازی گود به صورت تمام وقت و پیوسته در کارگاه ضروری است.
چند صفحه مهم مبحث یازدهم
- صفحه 20 و 21، عمق گمانه‌ها
- صفحه 21 و 22، روش‌های حفاری گمانه
- صفحه 35، تحلیل پایداری و تغییر شکل گود
- صفحه 48 و 49، ملاحظات اجرایی پی‌های سطحی
- صفحه 56 و 57، فشار خاک – فشار محرک و مقاوم
جداول مهم مبحث هفتم
- صفحه 19، جدول 7-2-1 حداقل تعداد گمانه موردنیاز
- صفحه 34، جدول 7-3-1 ارزیابی خطر گود
- صفحه 36، جدول 7-3-3 حداقل ضریب اطمینان برای پایداری کلی گود موقت
- صفحه 44، جدول 7-4-2 مقادیر نشست مجاز تحت بارگذاری استاتیکی
- صفحه 57، جدول 7-5-1 تغییر شکل افقی مرتبط با فشار محرک و مقاوم خاک
بعضی از کلمات کلیدی مبحث هفتم که در سوالات مطرح می‌شوند، عبارتند از:
- گمانه‌زنی
- چاهک شناسایی
- ساختمان منفرد – ساختمان‌سازی گسترده
- فشار محرک – فشار مقاوم
- پی سطحی
- حفر گمانه
- حفاری و نمونه‌برداری خاک
- گود
- نشست پی
- چاه دستی
- لایه‌بندی پیچیده
1 دیدگاه دربارهٔ «نکات مهم مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان»
با سلام و عرض ادب خدمت مهندسین گرامی معذرت میخوام چرا مبحث 6 را قرار ندادید