مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1396) با عنوان “مصالح و فرآورده‌های ساختمانی“، پنجمین کتاب از مباحث 22گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار می‌رود.
هدف از تدوین مبحث پنجم، ارائه مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده‌های ساختمانی به منظور حفظ ایمنی، بهداشت، محیط‌زیست، دوام مناسب و صرفه اقتصادی در ساختمان است. این مصالح و فرآورده های ساختمانی باید جوابگوی نیازهای طراحی باشد.
با توجه به زلزله خیز بودن ایران بایستی برای سبک‌سازی و کاهش جرم ساختمان، مصالح مقاوم و سبک با حداکثر نسبت مقاومت به وزن به کار برده شود تا علاوه بر ایمنی بیشتر، تأثیر زلزله بر ساختمان نیز کاهش یابد.
در این مبحث مواد و مصالح ساختمانی به صورت زیر طبقه‌بندی شده‌اند:
در هر فصل یک مصالح ساختمانی مورد بررسی قرار می گیرد و دسته بندی های مختلفی وجود دارد که در جدول زیر به طور خلاصه شرح داده می شود.
همچنین در هر فصل به طور مجزا به موارد ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی، سازگاری مصالح با سایر مصالح ساختمانی، بسته بندی، حمل و نگهداری هر یک از مصالح پرداخته شده است.
یکی از موضوعات مهم و پرتکرار در آزمون‌ها، بسته‌بندی، حمل و نگهداری سیمان‌های کیسه‌ای (صفحه 11 تا 13) است
- استفاده از پاكت‌ها يا كيسه‌هاي نفوذپذير در برابر رطوبت مجاز نيست.
- وزن اسمي هر كيسه سيمان پرتلند 50 كيلوگرم است.
- براي هر محموله وارد شده به كارگاه، مشخصات كارخانه و نوع سيمان و تاريخ توليد بايد در برگ تحويل ثبت شده باشد.
- سيمان‌هاي كيسه‌اي بايد بر اساس نوع به طور جداگانه در انبار نگهداري شوند، بگونه اي كه امكان اشتباه آنها با هم وجود نداشته باشد.
- سيمان‌هاي كيسه‌اي بايد بر روي كف خشك، كه حداقل 10cm از سطح اطراف خود بالاتر باشد، قرار گيرند.
- شرايط انبار و ترتيب قرار دادن كيسه‌هاي سيمان در انبار بايد به گونه‌اي باشد كه كيسه‌ها، به ترتيب ورود به انبار مصرف شوند.
- در مناطق خشك، حداكثر تعداد كيسه سيمان كه مي‌توان بر روي هم انبار كرد 12 پاكت است، به شرطی که حداکثر ارتفاع كل 1/8m باشد. اعداد فوق در مناطق شرجي و با رطوبت نسبي بيش از %90، به ترتیب 8 پاکت و 1/2m است.
- در مناطق خشك، كيسه‌هاي سيمان بايد نزديك به يكديگر، با فاصله 5cm تا 8cm از يكديگر قرار داده شوند تا عبور جريان هوا از بين كيسه‌ها موجب خشك شدن سيمان شود. در مناطق شرجي و با رطوبت نسبي بيش از %90، كيسه‌هاي سيمان بايد به يكديگر چسبانده شوند.
- كيسه‌هاي سيمان، در همه مناطق بايد حداقل 30cm از ديوارها و 60cm از سقف فاصله داشته باشند.
- در مناطق و در فصل‌هايي كه احتمال بارندگي وجود داشته باشد، كيسه‌هاي سيمان يا بايد در انبارهاي سرپوشيده نگهداري شود و يا اينكه روي آنها با ورقه‌هاي پلاستيكي پوشانده شده و اين ورقه‌ها به نحو كاملاً مطمئني در اطراف پايدار و محكم شوند. در اين مناطق و در اين فصل‌ها، درها، پنجره‌ها و سيستم‌هاي تهويه بايد بسته نگه‌داشته شوند تا از جريان هواي مرطوب در انبار جلوگيري شود.
- سيمان‌هاي كيسه‌اي بايد در مناطق با رطوبت نسبي بيش از %90، تا حداكثر 45 روز پس از توليد، و در ساير مناطق تا حداكثر 90 روز پس از توليد مصرف شوند و اگر بنا به دلايل غيرقابل اجتناب اين امر ميسر نشد، اين سيمان‌ها بايد قبل از مصرف مورد آزمايش قرار گيرند.
- سيماني كه به مدت زياد انبار شود ممكن است به صورت كلوخه‌هاي فشرده درآيد. اينگونه سيمان‌ها را بايد با غلتانيدن پاكت‌ها بر روي كف اصلاح كرد تا به صورت پودر درآيند.
- انواع سيمان‌هاي سفيد بايد در پاكت‌هاي به رنگ سفيد بسته‌بندي شوند.
میلگرد (صفحه 150)
ميلگردهاي س 240 ، آج 340 و آج 400 با قطر كوچكتر يا برابر 12mm به صورت كلاف و يا به صورت شاخه مستقيم با طول‌هاي مساوي بسته‌بندي مي‌شوند. قطر كلاف ميلگردهاي كلاف بايد حداقل 200 برابر قطر ميلگرد باشد. ميلگردهاي س 240 ، آج 340 و آج 400 با قطر برابر و بزرگتر از 14mm و نيز تمامي ميلگردهاي آج 500 فقط به صورت شاخه مستقيم با طول‌هاي مساوي بسته‌بندي مي‌شوند.
بر روي تمامي شاخه‌هاي ميلگردهاي آجدار توليدي بايد علامت مشخصه با فواصل حداكثر 2m حك شود تا از روي آن نام كارخانه سازنده و نوع ميلگرد معلوم شود.
هر يك از بسته هاي ميلگرد بايد داراي حداقل دو پلاك فلزي باشد كه بر روي هريك از پلاك‌هاي مزبور مشخصات زير به صورتي خوانا حك و يا به صورتي كه نتواند مخدوش شود، نوشته شده باشد:
- شماره بسته
- نوع ميلگرد (س 240 ، آج 340، ….)
- نمره ميلگرد (قطر اسمي بر حسب ميليمتر)
- وزن بسته (بر حسب كيلوگرم)
- شماره ذوب
- نشانه تأييديه كنترل كيفيت از سوي كارخانه سازنده
- نام يا نشانه تجارتي كارخانه سازنده
- علامت و شماره استاندارد ملي ايران
صفحات مهم مبحث پنجم
- صفحه 15 و 16، دسته‌بندی آهک‌های ساختمانی
- صفحه 31 تا 36، ملات‌های ساختمانی
- صفحه 57 تا 59، دسته‌بندی آجرها و بلوک‌های سفالی
- صفحه 83 تا 85، دسته‌بندی قیرها
- صفحه 88 و 89، ملاحظات زیست‌محیطی، حمل و نگهداری قیرها
- صفحه 93 و 94، حمل و نگهداری عایق رطوبتی
- صفحه 95 تا 97، دسته‌بندی عایق‌های حرارتی
جداول مبحث پنجم
- صفحه 22، انواع گچ و اندودهای گچی و مشخصات آنها براساس کاربرد
- صفحه 129، دسته‌بندی کاربردی پلیمرها
بعضی از کلمات کلیدی مبحث پنجم که در سوالات مطرح می‌شوند، عبارتند از:
- بسته‌بندی – حمل و نگهداری
- کیسه‌های سیمان
- ملات
- قیر و قطران
- قیر امولوسیون
- نانو مواد
- پلیمر
- پلاستیک سلولی – عایق حرارتی
- ژئوتکستایل
- کاشی – سرامیک – موزاییک
- شیشه ترموکرومیک – فوتوکرومیک
- ژئوممبران
