نکات مهم مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان

مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1400) با عنوان “طرح و اجرای صنعتی ساختمان‌ها“، یازدهمین کتاب از مباحث 22گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار می‌رود.
هدف این مبحث، ارائه ضوابط صنعتی‌سازی ساختمان با رویکرد توسعه پایدار است.

تعاریف

انبوه‌سازی صنعتی: ساخت تعداد کافی واحد مشابه یا مجموعه واحدهای ساختمانی مشابه با کیفیت مطلوب، طی زمان مناسب و با توجیه اقتصادی است. معیار تعداد کافی، استفاده از روش‌های ویژه طرح و ساخت صنعتی با توجه به مزیت تکرار است.
پیش ساختگی: تولید صنعتی قسمت‌های مختلف ساختمان در محیطی کنترل‌شده است. در این محیط، عوامل جوی شامل دما، باد و بارش تاثیری بر روند تولید و کیفیت محصول نخواهند داشت. از این رو، سرعت و کیفیت محصولات تولیدشده بالاتر خواهد رفت. با پیش‌ساختگی، تولید ضایعات ساختمانی کاهش و قابلیت تفکیک/ بازیافت آنها افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که “محیط کنترل شده” می‌تواند در کارخانه یا در محل پروژه باشد.
قالب ماندگار: قالبی است که پس از گیرش بتن در محل خود باقی می‌ماند و ممکن است غیر از نقش نگهدارنده، وظایف دیگری از جمله عایق بودن، ظرفیت باربری و… را به تناسب جنس و ضخامت آن برعهده داشته باشد.

صنعتی‌سازی پروژه‌های ساختمانی غیرانبوه کوچک (صفحه 7)

کسب حداقل “درجه 3 صنعتی‌سازی” برای پروژه‌‌های ساختمانی با کمتر از ۱۰۰ واحد مشابه و دارای مشخصات زیر الزامی است:

• حداکثر ۷ طبقه از روی سازه پی
• سطح کل زیربنای حداکثر 3000 مترمربع

1-3-2-11 ابعاد داخل به داخل فضاها از برِ تمام شده باید مضربی از ۵ سانتیمتر باشد.
2-3-2-11 ابعاد درب و پنجره باید مدولار باشد.
4-3-2-11 ابعاد سنگ، کاشی، سرامیک و سایر پوشش‌های کف و دیوار باید در تناسب با ابعاد فضاها انتخاب شود به گونه‌ای که ضایعات در محاسبات بر اساس نقشه های معماری به حداکثر ۳ درصد محدود شود.
2-4-2-11 کاربرد لوله فلزی برای انتقال آب و فاضلاب مجاز نیست.

صنعتی‌سازی پروژه‌های ساختمانی غیرانبوه متوسط (صفحه 17)

کسب حداقل “درجه 3 صنعتی‌سازی” برای پروژه‌های ساختمانی با کمتر از ۱۰۰ واحد مشابه و دارای مشخصات زیر الزامی است:

• حداکثر ۱۴ طبقه از روی سازه پی
• سطح کل زیربنای کمتر از 10.000 مترمربع

1-3-3-11 ابعاد داخل به داخل فضاها از برِ تمام شده باید مضربی از ۵ سانتیمتر باشد.
2-3-3-11 ابعاد درب و پنجره باید مدولار باشد.
4-3-3-11 ابعاد سنگ، کاشی، سرامیک و سایر پوشش‌های کف و دیوار باید در تناسب با ابعاد فضاها انتخاب شود به گونه‌ای که ضایعات در محاسبات بر اساس نقشه های معماری به حداکثر 2 درصد محدود شود.
9-4-3-11 کاربرد لوله فلزی برای انتقال آب و فاضلاب مجاز نیست.
11-4-3-11 حداقل %85 نمای خارجی باید از نوع صنعتی باشد. (توضیح: شیشه‌های نما باید از مصالحی انتخاب و به گونه‌ای طراحی شوند که مشکل ایمنی ایجاد نشود.)
12-4-3-11 مصالح نما باید بدون نیاز به برشکاری در محل نصب شود.

صنعتی‌سازی پروژه‌های بزرگ ساختمانی (صفحه 27)

کسب حداقل “درجه 3 صنعتی‌سازی” برای پروژه‌های ساختمانی در سراسر کشور، حداقل با یکی از مشخصات زیر الزامی است:

• دارای حداقل ۱۰۰ واحد مشابه
• شامل ساختمانی با حداقل ۱5 طبقه از روی سازه پی
• دارای سطح کل زیربنای حداقل 10.000 مترمربع

توضیح: انبوه‌سازی‌ها در این گروه جای می‌گیرند.
2-3-4-11 ابعاد درب و پنجره باید مدولار باشد.
4-3-3-11 ابعاد سنگ، کاشی، سرامیک و سایر پوشش‌های کف و دیوار باید در تناسب با ابعاد فضاها انتخاب شود به گونه‌ای که ضایعات در محاسبات براساس نقشه‌های معماری به حداکثر 1 درصد محدود شود.
7-4-4-11 استفاده از دیوارهای آجری یا انواع بلوک سفالی و سیمانی غیر سبک مجاز نیست.
8-4-4-11 کاربرد آجر در دیوار به منظور تزیین مجاز است.
10-4-4-11 در انتقال آب و فاضلاب باید از روش لوله‌کشی صنعتی استفاده شود.
11-4-4-11 برای نصب کاشی/ سرامیک/ سنگ غیرنما باید از ملات پیش‌آماده یا چسب استفاده شود.

فصل ششم: الزامات فنی و اجرایی تعدادی از روش‌های ساخت صنعتی

1- سیستم قاب‌های سبک فولادی سرد نوردشده (LSF)
این سیستم به عنوان یک سیستم متشکل از مقاطع فولادی سرد نوردشده به روش غلطکی است که اجزای آن با اتصالات پیچی، پرچی یا جوشی به یکدیگر متصل می‌شوند. این سیستم از نوع دیوار باربر است.
اعضای این سیستم به شرح زیر است:

• اِستاد (Stud): اجزای قائم سیستم که به عنوان عضو باربر ستونی در بارهای ثقلی عمل می‌کنند.
• رانِر (Runner) یا ترَک (Track): اعضای افقی سیستم که اِستادها را به هم وصل می‌کنند.

2- ساختمان‌های بتن‌آرمه با قالب‌های عایق ماندگار (ICF)
سیستم سازه‌ای از نوع دیوار باربر است که قالب دیوارهای بتنی آن بعد از بتن‌ریزی، جزئی از دیوار محسوب می‌شود و نقش عایق حرارتی را دارد.

3- ساختمان‌های بتنی پیش‌ساخته
در ساختمان‌های بتنی پیش‌ساخته، تمامی اجزای سازه‌ای و برخی از اجزای غیرسازه‌ای ساختمان از قطعات بتنی پیش‌ساخته تولید شده در کارخانه تشکیل می‌شوند. قطعات بتنی پیش‌ساخته شامل تیر، ستون، سقف، دیوار، پله و نما است. محدودیت ابعاد و وزن این قطعات به ظرفیت تجهیزات موجود برای تولید، حمل و نصب قطعات پیش‌ساخته وابسته است.

4- روش تیلت-آپ
تیلت-آپ به عنوان یک روش اجرا برای دیوارهای باربر و غیرباربر شناخته می‌شود. در این روش، دیوارها در مجاورت محل نصب، به صورت خوابیده، ساخته و سپس توسط جرثقیل برپا و در جای خود نصب می‌شوند.

5- ساختمان‌های نیمه‌پیش‌ساخته با صفحات بتن پاششی سه بعدی (3D پانل)
این ساختمان‌ها که به 3D پانل مشهورند، متشکل از یک شبکه خرپای فضایی از میلگردهای ساده، یک لایه پلی‌استایرن به ضخامت 4 تا 9 سانتی‌متر و دو لایه بتن‌ پاششی در طرفین است. شبکه خرپای فضایی، از اتصال شبکه‌های فولادی ساخته شده به روش جوش نقطه‌ای اتوماتیک، توسط میلگردهای مورب حاصل می‌شود. در این سیستم، بازشوها در زمان تولید در کارخانه یا پیش از نصب، تعبیه و تقویت‌های لازم با استفاده از شبکه فولادی انجام می‌شود.

6- ساختمان‌های بتن‌آرمه درجا به شیوه قالب‌های تونلی
سیستم موسوم به تونلی فقط در انبوه‌سازی‌ها استفاده می‌شود و از نوع سیستم دیوار باربر و سقف بتنی است. از آنجایی که سقف و دیوارها به صورت سلولی و همزمان، آرماتوربندی، قالب‌بندی و بتن‌ریزی می‌شوند، این سیستم به تونلی شهرت یافته است. با این شیوه اجرا، ضمن افزایش سرعت و کیفیت عملکرد سازه‌ای و رفتار لرزه‌ای مجموعه سازه، به لحاظ یکپارچگی اعضا و اتصالات آنها، به نحو چشمگیری بهبود می‌یابد.

7- ساختمان‌های بتن‌آرمه درجای یکپارچه
استفاده از این روش بتن‌ریزی درجا، فقط در انبوه‌سازی‌ها توجیه اقتصادی دارد. در این شیوه، امکان اجرای سازه پی، به صورت نواری و گسترده وجود دارد؛ اما معمولاً به دلایل سهولت اجرا، افزایش سرعت، کاهش هزینه و بهبود کیفیت، از نوع گسترده استفاده می‌شود. سیستم سازه‌ای این روش، متشکل از دیوارهای باربر بتن مسلح در ترکیب با دال بتنی درجا است که همراه با سازه پی آن، ساختار یکپارچه و کاملاً مستحکمی را در برابر نیروهای جانبی و قائم پدید می‌آورد.

صفحات مهم مبحث یازدهم

• صفحه 37 تا 40، سیستم قاب‌های سبک فولادی سرد نوردشده (LSF) و الزامات آن
• صفحه 40 تا 43، ساختمان‌های بتن‌آرمه با قالب‌های عایق ماندگار (ICF) و الزامات آن
• صفحه 44 تا 48، ساختمان‌های بتنی پیش‌ساخته و الزامات آن
• صفحه 48 تا 50، روش تیلت-آپ و الزامات آن
• صفحه 50 تا 56، ساختمان‌های نیمه‌پیش‌ساخته با صفحات بتن پاششی سه بعدی (3D پانل) و الزامات آن
• صفحه 59 و 60، ساختمان‌های بتن‌آرمه درجا به شیوه قالب‌های تونلی و الزامات آن
• صفحه 61 و 62، ساختمان‌های بتن‌آرمه درجای یکپارچه و الزامات آن

جداول مبحث یازدهم

• صفحه 57، جدول 11-6-1 رواداری‌های ابعادی پانل
• صفحه 58، جدول 11-6-2 رواداری‌های اجرای پانل‌ها

بعضی از کلمات کلیدی مبحث یازدهم که در سوالات مطرح می‌شوند، عبارتند از:

• سیستم قاب‌های سبک فولادی سرد نوردشده (LSF)
• ساختمان‌های بتن‌آرمه با قالب‌های عایق ماندگار (ICF)
• ساختمان‌های بتنی پیش‌ساخته
• تیلت-آپ
• 3D پانل – دیوار پانلی
• سیستم قالب تونلی
• ساختمان‌های بتن‌آرمه درجای یکپارچه
• برشکاری و سوراخکاری با منگنه
• انبوه سازی
• بتن پاششی – شاتکریت
• عایق پلی‌استایرن