معمار فیلیپو برونلسکی (۱۳۷۷-۱۴۴۶)

طراح گنبد کلیسای جامع فلورانس

فیلیپو برونلسکی نابغه ایتالیایی، معمار، مهندس و مجسمه ساز در دوران حساس و کلیدی رنسانس فلورانس بود، زمانی که فلورانس برتری خود را به عنوان مرکز فرهنگی رنسانس اولیه ایتالیایی 90-1400 به رخ می کشید. سهم اصلی او در رنسانس در فلورانس، کار نوآورانه‌اش در ساخت گنبد عظیم برای کلیسای جامع شهر بود، که هنوز هم به عنوان یک اثر نمادین از معماری رنسانس در سراسر جهان شناخته شده است.

برای جزئیات بیشتر، نگاه کنید به: کلیسای جامع فلورانس، برونلسکی و رنسانس (36-1420). او در کنار ماساچیو (حدود 28-1401) و دوناتلو (1466-1386)، یکی از سه هنرمند تاثیر گذار کواتروسنتو (چهارصد، رویدادهای هنری و فرهنگی سده ۱۵ میلادیایتالیا ) اولیه به شمار می‌رود. قهرمان معماری رومی و یونانی، که تأثیر بسیار زیادی بر هنر و فرهنگ رنسانس گذاشت.

تصویر 1 کلیسای جامع فلورانس ویکی پدیا
تصویر 1 کلیسای جامع فلورانس ویکی پدیا

زندگینامه

فیلیپو، پسر برونلسکو لیپی، یک سردفتر اسناد رسمی فلورانسی که پست های مهمی در جمهوری داشت و گاه مأموریت های دیپلماتیک به او سپرده می شد، در رشته طلاسازی آموزش دید و در سال 1398 به درجه استاد صنف طلافروشان رسید. در سال بعد او در استودیوی لوناردو دی ماتئو دوچی دا پیستویا مشغول شد و برای او مجسمه‌های نقره‌ای برای محراب سنت جاکوپو در کلیسای جامع پیستویا ساخت.

برونلسکی در ابتدا برای شرکت در مسابقه درب دوم  برنز تعمیدگاه فلورانس که در سال 1401 برگزار شد، و در آن لورنزو گیبرتی (1378-1455)، مجسمه‌ساز سینی، جاکوپو دلا کوئرسیا (حدود 1438-1374) و چهار مجسمه‌ساز دیگر نیز شرکت کرده بودند، به شهرت رسید. این رقابت به عنوان اولین مسابقه هنری از زمان باستان تا آن زمان توصیف شده است. در واقع، به نظر می‌رسد در اواخر قرون وسطی معمول بوده که کارفرما از چندین هنرمند دعوت کند تا قبل از انعقاد قرارداد، طرح‌های خود را ارائه دهند. گیبرتی و زندگی‌نامه‌نویسی ناشناس، که گمان می‌رود آنتونیو دی توچیو مانتی باشد، روایت‌های متفاوتی از نتیجه این مسابقه داشتند.

گیبرتی ادعا می‌کند که به تنهایی برنده شده، در حالی که زندگی‌نامه‌نویس می گوید که برونلسکی و گیبرتی به صورت مشترک برای این ماموریت انتخاب شده بودند و برونلسکی متعاقباً کناره گیری کرد. اگرچه برونلسکی به عنوان خالق مجسمه های بسیاری از دوران رنسانس ایتالیایی در حدود 1409 و در سال 1415 شناخته شده، به نظر می رسد او در دهه بعد از مسابقه از مجسمه سازی روی برگردانده است. بین سالهای 1404 و 1406  به عنوان مشاور در زیر بنای کلیسای جامع فلورانس فعالیت داشت و احتمالاً در همین زمان بود که برای اولین بار از رم را دیدن کرد.

دقیقاً مشخص نیست که برونلسکی اصول پرسپکتیو خطی “یک نقطه” را، که بعدا توسط توماسو ماساچیو (1428-1401) به کار گرفته و توسط لئون باتیستا آلبرتی ( 72-1404) مدون شد، در چه زمانی تدوین کرد. اگر چه بعید است که کشف او بعد از دهه دوم قرن پانزدهم اتفاق افتاده باشد. شواهد زیادی مبنی بر علاقه برونلسکی نسبت به نقاشی هنرهای زیبا وجود ندارد؛ دیدگاه های پرسپکتیوی که گفته می‌شود او با آنها ایده‌های خود را بیان کرده است، نشان میدهد که هدف او بیشتر رفع نیازهای معماری بوده است.

آثار معماری

اطلاعات کمی از کارهای برونلسکی به عنوان یک معمار قبل از 1417، زمانی که در مورد گنبد کلیسای جامع فلورانس از او نظرخواهی شد، وجود دارد. اگرچه طرح کلی این گنبد، خیلی پیش تر در سال 1367 طرح ریزی شد، اما اجرای آن در واقع همچنان یک مشکل مهندسی بسیار دشوار بود. برونلسکی که در ابتدا در کنار گیبرتی کار می کرد، به سرعت کنترل سرپرستی کار را به دست گرفت و تا انتهای عمر مشغول تکمیل کردن آن شد و هم اکنون نیز به عنوان مشهور ترین اثر او به جا مانده است.

او با ابداع یک گنبد دو پوسته توانست بر مشکل اصلی، که پوشاندن دهانه عظیم استوانه ای (از قبل ساخته ) بود، غلبه کند. این امر، یک سری نوآوری های فنی هوشمندانه را طلب میکرد که بتواند ضمن کاهش وزن، حداکثر استحکام لازم را نیز تامین کند. داربست ها و دستگاه های جابجایی اجسام سنگین مورد نیاز برای برپایی پوسته روبنایی عظیم گنبد، خود مشکلات جدی ایجاد می کردند. برونلسکی با نمایشی درخشان از مهارت مهندسی و توجه دقیق به تک تک جزئیات ساخت و ساز، بر هر مشکلی که پیش می آمد غلبه کرد.

تصویر 2 گنبد کلیسای جامع فلورانس
تصویر 2 گنبد کلیسای جامع فلورانس
تصویر 3 نمای داخلی گنبد کلیسای جامع فلورانس
تصویر 3 نمای داخلی گنبد کلیسای جامع فلورانس

اولین ساختمان عمومی باقیمانده برونلسکی بیمارستان بی گناهان ( هاسپیتاله دلی اینسنتی) در فلورانس است که در سال 1419 شروع به کار کرد. رواق های نیم دایره طولانی آن آشکارا وامدار رومانسک توسکانی است، اما دقتی که در استفاده از این فرم های قرون وسطایی بکار رفته و سیستم تناسبی مدولاری که کل طرح را در بر گرفته، کاملا کلاسیک هستند. (او مانند بسیاری از معماران دوره رنسانس، از پیروان معماری رومی و تحت تأثیر نوشته‌های معمار رومی، ویترویوس بود.)  

تصویر 4 هاسپیتاله دلی اینسنتی، ویکی پدیا
تصویر 4 هاسپیتاله دلی اینسنتی، ویکی پدیا

در سال 1421، برونلسکی کلیسای سن لورنزو را آغاز کرد. در اینجا او طرح قدیمی باسیلیکایی را استفاده سفت و سخت از تئوری مدولار، به روز کرد، که شامل رواق های منحنی، بازوهای هم اندازه جانبی، بخش کر، و راهروها که هر کدام نسبت به یکدیگر در تناسب دقیقی قرار دارند. یک مکعب ساده که به طور منطقی توسط مثلثی های زیر گنبد (پندنت)، به گنبد بالایی متصل شده است، این عملاً به عنوان اولین نمونه از ساختار پلان مرکزی رنسانس است.

تصویر 5 نمای داخلی کلیسای سن لورنزو
تصویر 5 نمای داخلی کلیسای سن لورنزو

برونلسکی همچنان به توسعه ایده های خود در مورد کلیساهای باسیلیکایی، با پروژه سن اسپریتو، که در سال 1436 آغاز و پس از مرگ وی پایان یافت، ادامه داد، بدون اینکه مانند سن لورنزو با موانعی مثل پلان از پیش اجرا شده مواجه باشد. این طرح با ادامه راهرو در یک نوار پیوسته در اطراف بازو های کلیسا، بخش کر، و جبهه غربی، و همچنین ساده سازی نسبت رواق (آرکید) به بخش بالایی دارای پنجره (کلیراستوری) clerestory از ضریب 5:3 به 1:1، محکم تر شد. طرح اولیه برونلسکی شامل حلقه‌ای از نمازخانه های نیم‌دایره‌ای داخل دیوار است که از بیرون قابل مشاهده بود، و هماهنگی فرمی بین دیوار بیرونی و پیکربندی داخلی ساختمان ایجاد کرد.

تصویر 6 کلیسای سن اسپریتو، ویکی پدیا
تصویر 6 کلیسای سن اسپریتو، ویکی پدیا

با اینکه برونلسکی در سال 1429 برای طراحی نماز خانه پازی در صومعه سن کروچه انتخاب شد، اما به نظر می رسد سرعت پیشرفت این ساختمان به حدی کند بود که تا سال ها پس از مرگ معمار تکمیل نشد. طرح از یک مربع مرکزی برای گنبد تشکیل شده که بصورت مستطیلی، و به شکل طاق گهواره ای ادامه پیدا کرده و  بخش های مربع، گنبد بخش کر و طاق های گهواره ای رواق ها بسیار استادانه اجرا شده است.

این به صورت طولی در سرتاسر نمای ساختمان اجرا می‌شود و استراکچر جدید را محکم به صومعه‌ای که در آن قرار دارد پیوند میزند. تناسبات عالی و متعادل طراحی، با ترکیب رنگ ظریف تزیینات برجسته کاری خاکستری که در مقابل دیوارهای کم‌رنگ‌تر قرار گرفته‌اند، تاکید می‌شود و ماژولیکا (نوعی کاشی) های گرد لعابدار روی دیوار ها و اسپندل (بخش سه گوش هر یک از طرفین طاق) های گنبد به آن روح می بخشد. تا حدودی به دلیل این سیستم نوآورانه دکوراسیون داخلی بود که نمازخانه پازی بر نسل های بعدی معماران تأثیرگذار بود.

3 دیدگاه دربارهٔ «معمار فیلیپو برونلسکی (۱۳۷۷-۱۴۴۶)»

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *