نکات مهم مبحث نهم مقررات ملی ساختمان

مبحث نهم مقررات ملی ساختمان با عنوان “طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه“، نهمین کتاب از مباحث 22گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار می‌رود.

تعاریف

پوشش بتنی میلگرد (کاور بتن): ناحیه بین خارجی‌ترین رویه میلگرد جای‌گذاری شده و نزدیک‌ترین رویه خارجی بتن.

درز انقباض یا جمع‌شدگی: شیاری که در عضو بتنی برای تثبیت محل تَرَک‌خوردگی‌های ناشی از کاهش دما و یا جمع‌شدگی بتن ایجاد می‌شود.

دیافراگم سازه‌ای: اعضایی مثل دال کف‌ها که نیروهای وارد بر میان صفحه خود را به اعضای قائم سیستم مقاوم باربر جانبی منتقل می‌کنند. دیافراگم سازه‌ای می‌تواند شامل کلاف‌ها و جمع‌کننده‌ها نیز باشد.
دیوار حائل: دیواری که برای مقابله با فشار خاک یا مایع ساخته می‌شود.
ستون پایه (Pedestal): ستون کوتاه که در آن نسبت ارتفاع به کمترین بُعد مقطع، کوچک‌تر یا مساوی 3 باشد. در ستون‌های هرمی کمترین بُعد، متوسط ابعاد مقاطع در بالا و پایین ستون است.

سنجاقی (میلگرد دوخت): میلگرد عرضی یک‌سره با قلاب لرزه‌ای در یک انتها و قلاب 90 درجه با طول مستقیم حداقل 6 برابر قطر آرماتور در انتهای دیگر که آرماتورهای طولی پیرامونی عضو را دربرگرفته باشد. قلاب‌های دربرگیرنده یک زوج آرماتور طولی باید به طور یک در میان، در سر و ته اجرا شوند.

مقاومت فشاری مشخصه بتن (صفحه 57)

1-3-3-9 مقاومت فشاری مشخصه بتن، f‘_c ، باید براساس آزمایش‌های 28 روزه بر روی حداقل دو نمونه استوانه‌ای به قطر 15 سانتی‌متر و ارتفاع 30 سانتی‌متر یا حداقل سه نمونه استوانه‌ای به قطر 10 سانتی‌متر و ارتفاع 20 سانتی‌متر تعیین شود.

2-3-3-9 مقدار f‘_c باید با توجه به محدودیت‌های زیر در نظر گرفته شود:
الف- حداقل مقدار f‘_c برای انواع بتن‌های معمولی و سبک، 20 مگاپاسکال و حداکثر آن 50 مگاپاسکال است.
ب- در ساختمان‌های بلندتر از 20 طبقه از روی شالوده می‌توان حداکثر مقاومت را در بتن‌های معمولی تا 70 مگاپاسکال افزایش داد.
ت- در سازه‌های لرزه‌بر ویژه، حداقل مقدار f‘_c برای بتن‌های معمولی و سبک، 25 مگاپاسکال و حداکثر آن برای بتن‌های سبک، 35 مگاپاسکال است.

رده بندی بتن (صفحه 58)

رده بندی بتن بر اساس مقاومت مشخصه آن معمولاً به ترتیب زیر است:
C10 – C12 – C16 – C20 – C25 – C30 – C35 – C40 – C45 – C50 – C55 – C60 – C65 – C70
اعداد بعد از C بیانگر مقاومت فشاری مشخصه بتن ( f‘_c ) بر حسب مگاپاسکال است.

طبقه‌بندى میلگردها با توجه به روش ساخت (صفحه 62)

میلگردها از نظر روش ساخت به سه گروه زیر دسته بندی می‌شوند:

• فولاد گرم نوردیده یا گرم نورد شده
• فولاد سرد نوردیده یا سرد اصلاح شده که بر اثر انجام عمليات مكانيكى مانند كشيدن، پيچاندن، نورد کردن یا گذراندن از حدیده روى ميلگردهاى گرم نورد شده در حالت سرد توليد مي‌شود.
• فولاد گرم اصلاح شده (فولاد ويژه) که بر اثر انجام عمليات مكانيكى مانند گرمايش و آب دادن روى ميلگردهاى گرم نورد شده در حالت گرم توليد مي‌شود.

رده بندی آرماتورها (صفحه 61 و 62)

رده بندی آرماتورها براساس تنش حد تسلیم یا مقاومت تسلیم آنهاست.
S240 – S340 – S350 – S400 – S420 – S500 – S500C – S520
اعداد بعد از S بیانگر تنش حد تسلیم یا مقاومت تسلیم آرماتورها، f_y ، بر حسب مگاپاسکال است که مجاز به استفاده در طراحی است.

ویژگی‌های جوش‌پذیری (صفحه 66)

2-7-4-9 عملیات جوشکاری در دمای 18- درجه سلسیوس و پایین‌تر نباید انجام شود.
3-7-4-9 بعد از پایان جوشکاری، باید اجازه داد تا آرماتور به طور طبیعی سرد شود. شتاب دادن به فرآیند سرد شدن مجاز نیست.

فاصله‌های حداقل و قلاب‌ها (صفحه 420)

1-2-21-9 فاصله حداقل میلگردها
1- فاصله آزاد میلگردهای موازی واقع در یک سفره افقی نباید از هیچکدام از مقادیر زیر کمتر باشد:
الف- 2/5 سانتی‌متر
ب- قطر بزرگترین میلگرد
پ- 1/33 برابر قطر اسمی بزرگترین سنگدانه
2- در میلگردهای موازی واقع در چند سفره افقی، میلگردهای لایه فوقانی باید مستقیماً در بالای میلگردهای لایه تحتانی قرارگیرد و فاصله آزاد بین دو لایه حداقل 5/2 سانتی‌متر باشد.
3- فاصله آزاد بین میلگردهای طولی در ستون‌ها، ستون پایه‌ها، بست‌ها و اجزای مرزی دیوارها نباید از هیچکدام از مقادیر زیر کمتر باشد:
الف- 4 سانتی‌متر
ب- 1/5 برابر قطر بزرگترین میلگرد
پ- 1/33 برابر قطر اسمی بزرگترین سنگدانه

وصله میلگردها (صفحه 436)

1-1-4-21-9 وصله میلگردها به یکی از طرق زیر مجاز است:
الف- وصله پوششی
ب- وصله اتكايى
پ- وصله جوشی
ت- وصله مكانيكى
2-1-4-21-9 استفاده از وصله پوششی در موارد زیر مجاز است:
الف- در کشش و فشار برای میلگردهای با قطر کمتر یا مساوی 34 میلی‌متر
ب- در فشار برای وصله میلگردهای با حداکثر قطر 42 میلی‌متر به میلگردهای با قطر 34 میلی‌متر و کمتر
4-1-4-21-9 برای وصله پوششی غیر تماسی در اعضای خمشی، فاصله عرضی مرکز به مرکز میلگردهای وصله شده نباید از یک پنجم طول وصله و 15 سانتی‌متر تجاوز نماید.

درزهای ساخت، انقباض و جداکننده (صفحه 467 و 468)

2-6-5-22-9 الزامات اجرایی
ب- درزهای ساخت در سیستم‌های کف یا سقف باید در حدود یک سوم دهانه‌ دال‌ها، تیرهای فرعی و اصلی پیش‌بینی شوند.

پ- درزهای ساخت در تیرهای اصلی باید حداقل دو برابر عرض تیرهای متقاطع از برِ تیر متقاطع موردنظر فاصله داشته باشند.
ت- درزهای ساخت باید تمیز بوده و دوغاب خشک شده قبل از بتن ریزی جدید از روی آنها برداشته شود.
ث- سطح بتن در درزهای ساخت باید مضرس شود.
ج- قبل از بتن‌ریزی جدید، درزهای ساخت باید اشباع شده و سپس آب اضافی از محل درز جمع‌آوری شود.

صفحات مهم مبحث نهم

• صفحه 73، اقلام جاگذاری شده در بتن – آرماتور برشی/ گل‌میخ سردار
• صفحه 166 و 167، بازشوها در سیستم دال‌ها
• صفحه 173، سیستم‌های تیرچه دوطرفه
• صفحه 233، فاصله آرماتورهای طولی/ عرضی
• صفحه 249 تا 251، شالوده‌های بتن آرمه
• صفحه 362 و 363، تیرها در قاب‌ها با شکل‌پذیری زیاد
• صفحه 446، تنگ‌ها
• صفحه 456 و 457، آب مصرفی بتن
• صفحه 460، مخلوط بتن
• صفحه 466 و 467، بتن‌ریزی در هوای سرد/ گرم
• صفحه 479، تواتر نمونه‌برداری
• صفحه 488، گزارش‌های نظارت

جداول مهم مبحث نهم

• صفحه 64، ویژگی‌های کششی آرماتورها
• صفحه 72، حداقل ضخامت پوشش بتن روی میلگرد برای اجزای بتنی
• صفحه 195، حداقل ارتفاع تیر
• صفحه 421، قلاب استاندارد برای مهار میلگردهای طولی آجدار در کشش
• صفحه 423، قلاب استاندارد برای مهار میلگردهای عرضی
• صفحه 500، دسته‌بندی شرایط محیطی از دیدگاه دوام بتن
• صفحه 509، حداقل ضخامت پوشش بتن روی میلگرد در شرایط محیطی خورنده کلریدی
• صفحه 521، طبقه‌بندی انواع کف‌های بتنی

بعضی از کلمات کلیدی مبحث نهم که در سوالات مطرح می‌شوند، عبارتند از:

• مقاومت مشخصه
• وصله میلگرد
• تواتر نمونه‌برداری
• فاصله آزاد
• کلاف
• خاموت
• خوردگی
• کربناته شدن
• شرایط محیطی
• رده‌بندی
• ترافیک انسانی – طبقه‌بندی انواع کف بتنی
• مغزه گیری
• نمونه استوانه‌ای/ مکعبی
• آزمونه