خلاصه
کلیسای جامع شارتر، به عنوان بزرگترین و بهترین نمونه حفظ شده از معماری گوتیک در فرانسه، حتی شاید بیشتر از کلیسای نوتردام در پاریس (1163-1345)، مطرح می شود. بخش عمده کلیسای جامع باسیلیکایی که تقریباً در 80 کیلومتری جنوب غربی پاریس قرار دارد، بین سالهای 1194 و 1250 ساخته شد و از قرن چهارم به بعد، پنجمین کلیسای جامعی بود که در این مکان قرار داشت – مکانی که هم مورد احترام رومی‌ها و هم مذهبیون بود -.
این کلیسای جامع به دلیل هنر شیشه های رنگارنگ و با شکوه خود و مجموعه ای غنی از مجسمه های گوتیک، که هنوز مفهوم دقیق آن ها توسط محققان مورد تأمل است، شهرت جهانی دارد. کلیسای جامع شارتر با گنبدی به ارتفاع 34 متر- 4 متر بلندتر از سقف نوتردام – و دیوارهایی که تقریباً به طور کامل از شیشه رنگی ساخته شده اند، نمونه ای از پیشرفت های حاصل شده از هنر گوتیک نسبت به سبک قبلی معماری رومانسک (حدود 800-1200) است.
این کلیسا همچنان پذیرای تعداد زیادی از بازدید کنندگان مسیحی است، زائرانی که مجذوب یادگاری مقدس مشهورش، معروف به “پیراهن مقدس” (سانکتا کمیسا)،- تونیکی که مریم باکره در هنگام تولد مسیح پوشیده – شده اند و همچنین گردشگرانی که مشتاق بازدید از معماری کلیسای جامع و مجسمه های سنگی و همچنین سه پنجره گل رز بزرگ هستند.
در سال 1979، کلیسای جامع شارتر به لیست های مکان های مهم فرهنگی میراث جهانی یونسکو اضافه شد. معماران، پس از تخریب کلیسای قبلی رومانسک در آتش سوزی سال 1020، شروع به ساختن اولین کلیسای جامع گوتیک در شارتر کردند. متأسفانه بیشتر بخش های کلیسای جدید، به جز سردابه و نمای غربی آن، برای بار دوم، در سال 1194 در اثر آتش سوزی نابود شد.
پس از آن ساخت و ساز بنای فعلی آغاز شد که بخش اعظم آن در سال 1220 تکمیل شد. در واقع از کلیسای جامع کنونی به خوبی نگهداری و حفاظت می شود. در واقع بخش اعظمی از 32292 فوت مربع شیشه های رنگی آن، سالم باقی مانده و کلیت معماری بنا از اوایل قرن سیزدهم تا کنون شاهد تغییرات جزیی بوده که از موارد مهم این تغییرات میتوان به اضافه شدن یک منار 113 متری به سبک شعله سان در قرن شانزدهم اشاره کرد.
معماری کلیسای جامع شارتر
این بنا نمونه کامل یک کلیسای گوتیک است .با ویژگی هایی مانند بدنه اصلی طولی با یک شبستان و دو کوریدور در جناحین و مقطعی در سه ارتفاع: گذرگاه طاقدار( آرکید)، تریفوریا و کلیراستوری؛ که از جناح عرضی کوتاهی میگذر و به نماز خانه ای پویا و شعله سان ختم میشود.
طول کلیسای جامع حدودا 130 متر (430 فوت) و عرض شبستان آن 16.5 متر (55 فوت) است. پلان صلیبی شکل آن – نمونه باسیلیکای گوتیک فرانسوی و مشابه با آمیان و ریمز- شامل یک هشتی با دو بی(بی: فضای بین دو المنت معماری) (نارتکس) در انتهای غربی است که به یک شبستان هفت بی و بازوهای متقاطع سه بی منتهی می شود.
رئوس بازوهای کلیسا به یک آتریوم برجسته تزئین شده ختم میشوند که بالای آن یک سری پنجره‌های لانست ظریف به پنجره‌های گل رز متصل میشوند و سطح نورانی خارق‌العاده‌ای ایجاد میکنند که راه را برای گذرگاه‌های بعدی سنت دنیس و پاریس باز میکند.
شبستان به سمت شرق ادامه می یابد و به یک اپس (برآمدگی دیوار شرقی کلیسا که معمولا طاق آن گنبدی یا ضربی است و محراب در آن قرار دارد) نیم دایره ختم می شود. شبستان و بازو ها توسط یک ردیف راهرو ،که به یک مسیر عبور در اطراف بخش کر و اپس گسترش پیدا می کند، احاطه شده اند.
بی های مستطیل شکل شبستان با طاق های گهواره ای چهار وجهی دندانه دار پوشانده شده است که به صورت متناوب بر روی عناصر استوانه ای و چند ضلعی قرار گرفته اند و ممکن است برای از بین بردن یکنواختی بیش از حد مورد استفاده قرار گرفته باشند، زیرا نیازی به وجودشان نبوده.
نتیجه، یک ریتم پیوسته و زنجیره ای است که تأثیر عمودی فضا را، که با نرم و منعطف نشان دادن هر چه بیشتر سیستم سازه تأکید شده است، افزایش می دهد: روش انقلابی ستون کانتون، که برای اولین بار در اینجا استفاده شد، احساس ملموس بودن متریال را به انسان می بخشد.
پنجره های عظیم، که با استفاده از پشت بند های بیرونی امکان‌پذیر شده‌اند، طرح خلاقانه ای را بر اساس یک جفت پنجره لانست و یک پنجره گرد بی نظیر در رواق، ارائه می دهد. و چنان ابعاد عظیمی دارد که شبستان به وضوح بالاتر از راهروها قرار می گیرد؛ در نتیجه حس عظمت و یادبود به صورت تصاعدی افزایش پیدا میکند.
سوختن و از بین رفتن استراکچر رومانسک و جانشینی آن با اولین سازه گوتیک، به این معنی بود که کلیسای جامع جدید کاملاً گوتیک، هماهنگ، متعادل و یکپارچه است. در نتیجه کلیسای جامع، نمونه بارزی از ارزش های گوتیک در ایجاد ارتفاع است. و امکان ایجاد این ارتفاع به این دلیل محقق شد که معماران گوتیک توانستند وزن سقف‌ها و دیوارها را به نقاط خاصی هدایت کنند که از بیرون توسط پشت بند های معلق سنگین و پایه‌های نگهدارنده تقویت شده اند.
بنابراین بار وارده به دیوارها به حداقل می‌رسد. در نتیجه، نه تنها سقف می تواند بلندتر (و جذاب تر) باشد، بلکه دیوارها نیز می توانند پنجره های شیشه ای رنگی بسیار بزرگتر (و الهام بخش تری) را در خود جای دهند. و شیشه بیشتر به معنای تیرگی رومانسک وار کمتر، اما هنر مسیحی بیشتری برای لذت بردن عبادت کنندگان بود. به طور شگفت انگیزی 152 قطعه از 176 پنجره شیشه ای رنگی اصلی که 1205-40 نصب شده بودند، همچنان سالم باقی مانده اند: یک اتفاق منحصر به فرد برای یک کلیسای جامع قرون وسطایی.
توجه: کلیسای جامع کلن با ساختار عظیم گوتیک آلمانی، دارای سطح پنجره ای به ابعاد 10000 متر مربع است – تقریباً سه برابر بزرگتر از مساحت شیشه در شارتر.
در انتهای غربی کلیسا، دو مناره متفاوت قدرت نمایی میکنند – یک سازه منظم به سبک هرمی 105 متری (349 فوت) که در حدود سال 1160 ساخته شده است و یک گلدسته 113 متری شعله سان قرن شانزدهمی.
سه نمای اصلی دیگر با پنجره های گل رز خاص خود و صدها مجسمه معماری و محوطه‌های مجسمه‌های نقش برجسته که روایت‌های مهم الهیاتی را از کتاب مقدس به تصویر می‌کشند نیز به همان اندازه چشمگیر هستند.
فضای داخلی کلیسای جامع شامل مجسمه‌های متعددی از جمله کنده‌کاری روی چوب است: به عنوان مثال، محوطه گروه کر شامل بیش از 200 مجسمه است که بیش از 40 صحنه را به تصویر می‌کشد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد سبک گوتیک طراحی ساختمان، لطفاً به معماری گوتیک ریونانت (حدود 1350- 1200) و معماری گوتیک شعله سان ( 1500-1375) مراجعه کنید.
پشت بند های معلق
استفاده از پشت بند منجر به کنار گذاشتن نمای خارجی پله پله و جایگزینی آن با پیش آمدگی در دوسطح شد، ساده اما باشکوه. ترکیب بندی احجام در پشت بند های بلند و حجیم تکرار میشوند و ادامه ریتم بی ها در داخل را، در نمای بیرونی نیز ادامه می دهند. وزن طاق ها، به وسیله آرک های دوتایی و ستون ها و ستونک (کلونت) های شعاعی، از طریق پشت بند ها به زمین منتقل می شوند.
آزادی بیشتر که به واسطه پشت بند های طاق ها و به لطف قوس های متداول و در نتیجه برداشتن تریبون ها ممکن شد، به استادکار شارتر اجازه داد تا فضاهای داخلی شبستان را به شیوه ای بسیار بدیع سازماندهی کند. او ساختمانی ساخت که از نظر هارمونی در تناسباتش، کلاسیک به نظر می رسد. و همانطور که در نما مشخص است، به بخش آرکید و کلیراستوری (بخش فرازین دیوار خارجی کلیسا که دارای پنجره است) ارزش یکسانی داده میشود.
در همان زمان، نیازمندی های مذهبی جدید برای مشارکت بصری مؤمنان در جشن عشای ربانی،که در سالهای پایانی قرن دوازدهم ایجاد شد، کانسپت جدیدی در بخش کر ایجاد کرد: فضای نورانی اپس به مکانی مطلوب برای عبادت و آواز چندصدایی تبدیل شد.
مجسمه پورتال غربی
معماران و مجسمه‌سازان گوتیک معمولا مجسمه‌های روایی کلیساهای جامع را در اطراف ورودی‌ها و راهروها قرار داده‌اند که به «پورتال» معروف هستند، و شارتر نیز از این قاعده مستثنی نیست.
سه پورتال نمای غربی شامل یک دایره المعارف مجازی از هنر کتاب مقدس است: هر دری بر جنبه ای متفاوت از نقش مسیح تمرکز دارد. در اطراف در در سمت راست، مجسمه زندگی زمینی او را به تصویر می کشد و شامل صحنه هایی مانند بشارت، وحی، میلاد مسیح، و تقدیم در معبد است. در سمت چپ، ما دومین آمدن مسیح را می بینیم (برخی از کارشناسان این را معراج مسیح می دانند). پورتال مرکزی پایان زمان را همانطور که در کتاب مکاشفه بیان شده است نشان می دهد.
مقالات بیشتر در مورد هنر قرون وسطی و گوتیک
هنرمندان قرون وسطی (حدود 1450-1100) از گیزلبرت به بعد.
آرنولفو دی کامبیو (1310-1240) معمار گوتیک کلیسای جامع فلورانس.
هنر گوتیک آلمان (1450-1200).
مجسمه سازی گوتیک در انگلستان (1250-1150) ولز، کلیساهای وست مینستر.
کتب مذهبی خطی گوتیک (حدود 1350- 1150)
مجسمه سازی آلمانی گوتیک (حدود 1400-1150).
