زندگینامه گوستاو ایفل
گوستاو ایفل، معمار برجسته فرانسوی است که شهرت خود را به خاطر طراحی بنای دیدنی برج ایفلِ پاریس در بازه زمانی 1887 تا 1889 بدست آورده است. از دیگر پروژه‌های تاثیرگذار ایفل در قرن نوزدهم، همکاری وی در طراحی پروژه مجسمه آزادی نیویورک اثر بارتولدی (1870-1886) است که ایفل سازه فلزی پشتیبان آن را طراحی کرده است.
دیگر پروژه‌های مطرح او شامل ایستگاه راه‌آهن بوداپست (1876) (Budapest Railway) و گنبد رصدخانه نیس (1886) (Nice Observatory) است. ایفل در معماری و مهندسی، به خصوص در بیان قابلیت‌های سازه‌ای و عملکرد آهن فرفوژه (Wrought-Iron، گل‌آهن، آهن ساخته یا فرفورژه، آلیاژی از آهن با درصد کربن بسیار کم است) تخصص داشت؛ با این وجود شهرت جهانی او بیشتر به خاطر عملکرد بناهای تاریخیش به مثابه هنری عمومی مطرح بود (public art، هنری است که در هر رسانه‌ای شکل، کارکرد و معنای آن برای مردم از طریق فرآیند عمومی ایجاد می‌شود).
مضاف بر این آثار، ایفل به خاطر پل‌های فنی متعددی که در فرانسه و جاهای دیگر دنیا ساخته است، نیز مورد توجه واقع می‌شد که عبارتند از پل راه آهن بوردو (The Bordeaux Railway Bridge)، پل گارابیت (The Garabit viaduct) در جنوب فرانسه، و همچنین پل ماریا پیا (The Maria Pia Bridge) که راه آهن لیسبون را از طریق رودخانه دورو، به پورتو در پرتغال متصل می‌کرد. در سال‌های بعدی، ایفل توانست با تمرکز بر هواشناسی و علم آیرودینامیک سهم خوبی در تحول آن‌ها داشه باشد. وی فردی با استعداد و بسیار خلاق بود که در بازه زمانی بسیار خوبی در فرانسه حضور داشت. در واقع، ایفل یکی از عوامل اصلی هنر مدرن است که دستاوردهای کلیدی آن تا به امروز بی نظیر هستند.
دوران تحصیل و اولین پروژه‌ها
ایفل در شهر دیژون (Dijon) و در خانواده پرمشغله به دنیا آمد که به دلیل شغل خانواده، بیشتر دوران کودکی‌اش را با مادربزرگش زندگی می‌کرد. او مدرک کارشناسی خود را در علوم و علوم انسانی از لیسی رویال (Lycee Royal) در دیژون اخذ نمود. ایفل از طرف عموی خود (صنعتگر) و میشل پرت (شیمیدان) با پیچیدگی‌های شیمی و معدن آشنا شد و مورد توجه آن‌ها قرار گرفت، سپس به کالج سنت باربه (College Sainte-Barbe) رفت تا از آن به عنوان پله ترقی جهت کسب مقام در مدرسه مرکزی پاریس (Ecole Centrale des Arts et Manufactures) – یکی از معتبرترین مدرسه‌های مهندسی – بهره ببرد. با تخصصی که او در رشته شیمی داشت توانست در سال 1855 از یک کلاس 80 نفری رتبه 13 را اخذ کند.
پس از فارغ التحصیلی، ایفل در مدت زمان کوتاهی که برای شرکت راه‌آهن غرب (the Compagnie des Chemins de Fer de l’Ouest) کار می‌کرد؛ اولین طراحی پل خود را تولید کرد که پلی آهنی 22 متری، برای راه آهن سنت ژرمن بود. سپس از وی دعوت شد تا سمت رئیس بخش تحقیقات (Compagnie Belge de Materiels de Chemin de Fer) در شرکت قطعات و تجهیزات راه آهن را قبول کند. در سال 1857 این شرکت مسئول طراحی پل راه‌آهن بر روی رودخانه گارون در بوردو شد که شامل ساخت پل تیر آهنی 500 متری با طراحی سازه‌ای با شش عدد ستون سنگی بر روی بستر رودخانه می‌شد. فونداسیون پل، با کمک تکنیک‌هایی که در آن زمان به صورت آزمایشی بودند؛ نظیر تکنیک صندوق هوای فشرده (compressed air caissons) و جک‌های هیدرولیک ساخته شد.
در ابتدا، ایفل مسئولیت مونتاژ فلزات را بر عهده داشت که در انتها، با عملکردی که داشت مسئول کل پروژه شد. نتیجه موفقیت آمیز این پروژه منجر به ارتقای ایفل به عنوان مهندس اصلی شرکت شد. همچنین راهی برای ارتباط با شخصیت‌های با نفوذ از جمله مهندس سازه استانیسلاس دِ لاروش تولای (Stanislas de la Roche Toulay) (1817-1881)، ژان باپتیست کرانتز (Jean Baptiste Krantz) مهندس و سیاستمدار (1817) و مهندس آلمانی ویلهلم نوردلینگ (Wilhelm Nordling) (1821-1908) شد.
حرفه مهندسی
با وجود ارتقا شغلی ایفل در شرکت، وی به دلیل مشکلات مالی، مجبور به کناره‌گیری از شغل خود و راه‌اندازی شرکت مهندسی مشاور به طور مستقل شد. توجه خاص او به آهن به دلیل خاصیت ارتجاعی، سبکی، مقاومت، نگهداری و مونتاژ آسان، سبب شد او کارآفرین برجسته‌ای در سازه‌های فلزی شود. در این زمان، ایفل دو پروژه مستقل ساخت ایستگاه راه‌آهن در تولوز و آگن را بر عهده داشت و در سال 1866 قراردادی برای نظارت بر ساخت سی لکوموتیو برای دولت مصر به امضا رساند و طی آن از کانال سوئز بازدید کرد.
این کانال، توسط دیپلمات و بازرگان فرانسوی فردیناند دو لسپس (Ferdinand de Lesseps) (1805-1894) ساخته شده است. همچنین در همین بازه، او توسط ژان باپتیست کرانز، برای کمک به طراحی سالن نمایشگاه در نمایشگاه جهانی (Exposition Universelle) پاریس در سال 1867 استخدام شد که شامل طراحی و ساخت تیرهای قوسی گالری ماشین‌ها می‌شد. وی طی این پروژه دانش بسیاری در مورد خواص ساختار چدن کسب نمود.
همکاری ایفل و سی
در اواخر سال 1866 ایفل کارگاه‌های خود را در حومه پاریس، بخش لوالوآ پره (Levallois-Perret) تاسیس کرد. با توجه به آنکه ایفل در این کارگاه‌ها علاوه بر طراحی، تولید نیز می‌کرد؛ فرصت خوبی جهت تمرکز بر پروژه‌های بعدی برایش ایجاد شد. اولین پروژه اصلی او برای دو راه آهن بود که خط راه آهن بین بوردو و لیون را متصل می‌کرد. علاوه بر این، او چندین قرارداد خارجی از جمله کلیسای پیش‌ساخته تمام فلزی سن مارکوس در آریکا (church of San Marcos)، شیلی را نیز برنده شد.
در اکتبر 1868 ایفل همکاری خود را با مهندس بلژیکی تئوفیل سیریگ (Theophile Seyrig) (1843-1923) آغاز نمود و شرکت ایفل و سی (Eiffel et Cie) را تشکیل داد. در سال 1875، این شرکت پروژه طراحی و ساخت بوداپست-نیوگاتی پالیاودوار (Budapest-Nyugati Palyaudvar)- ایستگاه ترمینال راه‌آهن وین به بوداپست را بر عهده گرفت. ایفل و سیریگ در طراحی خود، به جای پنهان کردن اسکلت فلزی ایستگاه راه‌آهن در پشت نمایی خاص، کاری که در بیشتر پروژه‌ها مرسوم بود؛ آن را به مرکز کل ساختمان تبدیل کردند که از دو طرف با سازه‌های سنگی متعارف احاطه شده بود و دفاتر اداری را در خود جای داده بود. این ایستگاه در اکتبر 1877 افتتاح شد.
در سال 1875، ایفل و سی قرارداد معتبر دیگری را – این بار برای شرکت راه آهن سلطنتی پرتغال – برای طراحی و ساخت یک پل 563 متری (پل ماریا پیا، که به عنوان پونته دونا ماریا شناخته می‌شد) منعقد کردند که خط اصلی لیسبون را به راه‌آهن پورتو بر روی رودخانه دورو وصل می‌کرد. با توجه به عمق و سرعت رودخانه، هیچ ستونی برای سازه پل قابل استفاده نبود؛ چراکه باید دهانه 160 متری را پوشش می‌داد که بیشتر از دهانه پل میسیسیپی با طول 156 متر در سنت لوئیس ساخته شده توسط جیمز بی ادز (James B Eads) بود. طراحی ایفل برای این پل، استفاده از متریال آهن فرفوژه بود که سازه آن را با پنج پایه آهنی و یک قوس مرکزی پشتیبانی می‌کرد. پروژه در ژانویه 1876 آغاز شده و در اکتبر 1877 توسط ملکه پرتغالی ماریا پیا افتتاح شد و به افتخار او به همین نام، نامگذاری شد.
نمایشگاه جهانی پاریس (1878)
برگزاری نمایشگاه جهانی پاریس (Exposition Universelle) در سال 1878، موجب افزایش شهرت ایفل به عنوان یکی از طراحان و مهندسان سازه پیشرو در فرانسه شد. در این نمایشگاه ایفل توانست، علاوه بر مدل‌ها و نقشه پروژه‌های خود، چندین ساختمانی را که در نمایشگاه طراحی کرده بود به طیف گسترده‌ای از بازدیدکنندگان معرفی کند. پروژه پاویون شرکت گاز پاریس نیز جزو همین ساختمان‌ها بود. این پروژه، اولین سرمایه‌گذاری مشترک ایفل با استفان سووستره (1919-1847) (Stephen Sauvestre) بود که وی بعدها رئیس دفتر معماری شرکت شد.
شرکت ایفل
در سال 1879 شراکت ایفل با سیریگ منحل شد و پس از آن شرکت به نام شرکت ایفل (the Compagnie des Etablissements Eiffel) تغییر نام داد. ایفل همزمان با پروژه پل ماریا پیا، پروژه ساخت پل راه‌آهن گارابیت در نزدیکی رونز-ان-مارجارید (Ruynes en Margeride) در کانتال (Cantal، نام منطقه‌ای در فرانسه است) را بر عهده گرفت. در این پروژه ایفل، از افرادی که در ساخت پونته ماریا کمک کرده بودند نظیر موریس کوچلین (1946-1856) (Maurice Koechlin)، فارغ التحصیل پلی‌تکنیک زوریخ و امیل نوگیه (1840-1898) (Emile Nouguier) دعوت به همکاری کرد. این همکاری، بعدتر تاثیر بسزایی در طراحی پروژه برج ایفل داشت. به طور همان زمان نیز ایفل شروع به ایجاد سیستمی از پل‌های پیش ساخته استاندارد برای استفاده در کوچین-چین (Cochin-China)، بخش جنوبی هندوچین فرانسه (French Indochina) کرد.
مجسمه آزادی
در سال 1881، آگوست بارتولدی (1904-1834) (Auguste Bartholdi)، یکی از معتبرترین مجسمه‌سازان فرانسوی قرن نوزدهم، از ایفل، با توجه به تخصصش در کار با آهن و تنش باد، برای تکمیل مجسمه آزادی، پس از مرگ اوژن ویوله لو دوک (Eugene Viollet-le-Duc) (1814-1879)، دعوت به همکاری کرد. در پایان پروژه، ایفل چارچوب داخلی کاملا جدیدی را از جنس آهن برای پشتیبانی بدنه مسی مجسمه طراحی کرد. کل سازه یکبار به صورت کامل در محل کار ایفل در پاریس ساخته شد و سپس جدا شده و به ایالات متحده ارسال شد (پایه مجسمه به طور جداگانه در آمریکا توسط ریچارد موریس هانت (Richard Morris Hunt) طراحی شد: 1895-1827).
برج ایفل (1887-1889)
طراحی برج ایفل ابتدا برای یک سازه مرکزی در نمایشگاه جهانی 1889 پاریس بود که به مناسبت صدمین سالگرد انقلاب فرانسه برگزار شد. طراحی اولیه توسط موریس کوچلین، امیل نوگیه و پیشنهادات تکمیلی استفان سووستره (طاق‌های تزئینی در پایه و انتهای برج) انجام شد. طرح نهایی همچون پیلون (ستونی) غول پیکر با چهار پایه جدا شده از هم بود که در هنگام بالا رفتن همدیگر را در آغوش می‌گرفتند. هر پایه از قابی مشبک از تیرهای فرفورژه با خرپاهای فلزی که در فواصل معین به یکدیگر متصل می شدند؛ ساخته شده بود.
علی‌رغم بحث‌های فراوان (درباره نحوه پذیرفته شدن برج ایفل) و همچنین انتقادات در مورد زیبایی‌شناسی سازه‌ی فرفورژه آن، برج ایفل در زمان بی‌سابقه (2 سال و 7 هفته) بدون هیچ‌آسیبی به 300 نیروی کار خود ساخته شد. در این پروژه، حق الزحمه اختصاص یافته به ایفل 25 درصد هزینه‌هایش بود به همین جهت، به منظور سود بیشتر، حقوق انحصاری برج برای 20 سال آینده به او داده شد. ایفل توانست تمام هزینه‌های خود را در عرض 12 ماه جبران کند و ثروتمند شود. این برج در مارس 1889 تکمیل شد و از آن زمان تا کنون، بیش از 250 میلیون گردشگر از آن بازدید کرده‌اند؛ همین امر نگرانی‌های کوچک منتقدان ایفل را از بین برده است و آن را به یکی از آثار بزرگ هنر آوانگارد و نماد فرهنگ فرانسه تبدیل کرده است.
بدنامی پاناما
در سال 1888، ایفل درگیر بدنامی ناشی از ورشکستگی ناگهانی شرکت فرانسوی کانال پاناما (French Panama Canal Company) به ریاست فردیناند دو لسپس شد. این شرکت مسئول ساخت کانالی در سراسر تنگه پاناما شده بود. اگرچه ایفل تنها پیمانکاری برای طراحی سد سلولی کانال بود، با این وجود، به دلیل درگیری در رسوایی مالی پس از آن به همراه مدیران به جمع آوری پول‌های بی هدف و سوء استفاده از بودجه متهم شد. ایفل در سال 1893 به همین دلیل، مجرم شناخته شد و به دو سال زندان محکوم شد که البته در دادگاه تجدید نظر توانست تبرئه شود.
دوران بازنشستگی
پیش از زمان محاکمه، ایفل از شرکت ایفل استعفا داد؛ ساخت و ساز را رها کرد و به بازنشستگی رفت و بقیه عمر خود را وقف آزمایش‌های علمی علم هواشناسی و آیرودینامیک کرد. وی توانست کارکردهای ارزشمندی نظیر اضافه نمودن ایستگاه هواشناسی و یک آنتن غول پیکر رادیویی را برای برج ایفل در نظر بگیرد. در واقع دلیل اصلی باقی ماندن برج در منطقه به دلیل اضافه شدن این کارکردها بود. ایفل در سن 91 سالگی، درحالیکه به سمفونی پنجم بتهوون گوش می داد، در سن 91 سالگی در خانه اش در پاریس درگذشت.
در طول سال‌های آخر عمر، ایفل از اینکه ایده قاب‌های فلزی‌اش توسط دیگران – به‌ویژه در معماری آمریکایی – مورد تایید واقع می‌شد؛ بسیار خوشحال بود. در سراسر جهان، آهن و فولاد توانستند جایگزین سنگ در طراحی و ساخت ساختمان‌های بلند شوند. بدین ترتیب، ایفل پیشگام مهمی در استفاده از سازه‌های فلزی بود که امروزه در معماری آسمان خراش‌ها و در بسیاری از کاربردهای دیگر معماری قرن بیستم در سراسر جهان رایج است.
پروژه‌های معماری
برخی از ساختمان‌ها، پل‌ها و پل راه‌آهن‌های طراحی و ساخته شده توسط گوستاو ایفل، علاوه بر آنچه ذکر شد؛ عبارتند از:
ایستگاه راه‌آهن (Railway Station)، تولوز، فرانسه (1862)
کلیسای نوتردام دِ شانز (Church of Notre Dame des Champs)، پاریس (1867)
پل راه‌آهن رودخانه سیول (River Sioule Viaduct, Puy-de-Dome)، فرانسه (1867)
کنیسه خیابان پاسارل (Synagogue in Rue de Pasarelles)، پاریس (1867)
پل راه آهن نوویال (Neuvial Viaduct)، گانات، اوورن، فرانسه (1867)
پل دیئپ، سنه مریتیم (Swing Bridge)، فرانسه (1870)
کارخانه گاز (Gasworks)، لاپاز، بولیوی (1873)
کارخانه گاز، تاکنا، پرو (1873)
کلیسای جامع سن پدرو د تاکنا (Cathedral of San Pedro de Tacna)، پرو (1875)
پل ایفل(Pont Eiffel)، خیرونا، اسپانیا (1876)
پل ایفل، اونگنی، بین مولداوی و رومانی (1877)
برج فانوس دریایی روهنو (Ruhnu Lighthouse)، جزیره روهنو، استونی (1877)
پل ایفل، ویانا دو کاستلو، پرتغال (1878)
پل کورا (Coura Bridge)، کامینها، پرتغال (1878)
پل کوبزاک (Cubzac Bridge)، رودخانه دوردون، فرانسه (1880)
پل تیسا (Tisza Bridge)، سگد، مجارستان (1881)
هتل بزرگ ترایان (Grand Hotel Traian)، ایاسی، رومانی (1882)
پل کولبر (Colbert Bridge)، دیپ، فرانسه (1888)
تئاتر لاتین پارادی (Paradis Latin theatre)، پاریس، فرانسه (1889)
خانه آهنی (Fierro Casa de)، ایکیتوس، پرو (1892)
پل ایمبابا (Imbaba Bridge)، قاهره، مصر (1892)
پل راه‌آهن سولوور (Souleuvre Viaduc)، نرماندی، فرانسه (1893)
کلیسای سانتا باربارا (Church of Santa Barbara)، سانتا روزالیا، مکزیک (1896)
منابع
- ویکی پدیا
