نکات مهم راهنمای طراحی و اجرای دیوار بنایی محوطه

کتاب “راهنمای طراحی و اجرای دیوار بنایی محوطه” از آزمون اسفند 1402 به منابع آزمون نظارت و اجرا نظام مهندسی افزوده شد.
این کتاب با توجه به بروز گسترده خسارات ناشی از زلزله به دیوارهای محوطه که علاوه بر خسارات جانی و مالی، موجب اخلال در جریان امدادرسانی به مناطق زلزله‌زده می‌شود و عدم شفافیت کافی در آیین‌نامه‌های موجود، تدوین شده است.

دیوارهای محوطه موضوع این کتاب عبارتند از:

• بلوک‌های سیمانی توخالی
• آجر فشاری
• آجر فشاری سوراخ‌دار

اجزای اصلی دیوار بنایی محوطه (صفحه 17)

1- پانل بنایی: قسمت اصلی دیوار بوده و وظیفه اصلی جداسازی محوطه از محیط اطراف را دارد. ارتفاع آن عمدتاً 2 تا 3 متر است.
2- کلاف قائم: به منظور کاهش طول آزاد قسمت بنایی دیوار به کار می‌روند. به عبارتی، نقش تکیه‌گاه را برای پانل‌های بنایی ایفا می‌کنند.
3- کلاف افقی: به منظور بهبود انسجام و یکپارچگی بلوک‌های رج فوقانی دیوار کاربرد داشته و نقش تکیه‌گاهی برای لبه فوقانی دیوار ندارند.
4- شالوده: به منظور توزیع یکنواخت نیروها بر خاک و نیز تأمین پاشنه کافی برای ارتقای پایداری دورانی دیوار به کار می‌رود.

نیروهای وارد بر دیوار محوطه (صفحه 25)

حداقل نیروی خارج از صفحه وارده بر دیوار محوطه باید 1 کیلوپاسکال (100 کیلوگرم بر مترمربع) در نظر گرفته شود.

1- نیروی ناشی از زلزله
در محاسبه نیروی زلزله، لازم است ضریب اهمیت لرزه‌ای دیوار محوطه معادل ضریب اهمیت لرزه‌ای مهم‌ترین ساختمان در مجاورت دیوار محوطه در نظر گرفته شود.

برای دیوارهای محوطه در مجاورت بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی پرتردد، حداقل ضریب اهمیت لرزه‌ای دیوار باید 1.4 در نظر گرفته شود.

در صورتی که محوطه فاقد ساختمان باشد، می‌توان ضریب اهمیت لرزه‌ای را 1 در نظر گرفت.
در محاسبه وزن واحد مترمربع دیوار، لازم است وزن ناشی از نما، سیمان‌کاری، حفاظ، نرده‌ها و تابلوهای نصب شده روی دیوار نیز لحاظ گردد.

2- نیروی ناشی از باد
در صورتی که دیوار محوطه در مناطق پر تراکم شهری باشد، می‌توان نیروی باد محاسبه شده را به میزان 20 درصد کاهش داد.

لازم است ضریب اهمیت دیوار محوطه در برابر بار باد معادل ضریب اهمیت بار باد مربوط به مهم‌ترین ساختمان در مجاورت دیوار محوطه در نظر گرفته شود.

برای دیوارهای محوطه در مجاورت بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی پرتردد، حداقل ضریب اهمیت در برابر بار باد باید 1.2 در نظر گرفته شود.

در صورتی که محوطه فاقد ساختمان باشد، می‌توان ضریب اهمیت دیوار محوطه در برابر بار باد را 1 در نظر گرفت.

3- سایر نیروهای تصادفی
سایر نیروهای تصادفی عبارتند از نیروی ناشی از ضربه، انفجار، سیل یا هر نوع بار تصادفی محتمل که در جهت خارج از صفحه به دیوار وارد می‌شود.

به جز دیوارهای محوطه مراکز حساس نظامی و امنیتی، در سایر موارد لزومی به در نظر گرفتن نیروهای تصادفی نیست.

آرماتورگذاری شالوده (صفحه 51)

• حداقل سطح مقطع آرماتور شالوده باید 0.0018 سطح مقطع شالوده در نظر گرفته شود.
• در محدوده دیوارهای محوطه متداول مدنظر این راهنما، نیمی از درصد آرماتور حداقل را می توان در بالای مقطع و نیم دیگر را در پایین مقطع شالوده قرار داد.
• به منظور اجرای بتن شالوده، نیازی به قالب بندی نیست.

اتصال دیوار به کلاف قائم (صفحه 61)

در مورد کلاف های قائم بتنی، اتصال دیوار به کلاف قائم به یکی از روش های زیر انجام می شود:

1- عبور میلگرد بستر از داخل کلاف

• طول همپوشانی میلگردهای بستر، 75 برابر قطر مفتول طولی آنها در نظر گرفته شود.
• حتی المقدور محل همپوشانی در رج های مختلف دیوار در یک راستا نباشد.
• در این روش، قالب بندی کلاف های قائم بتنی باید به نحوی باشد که بلوک های دیوار در تماس مستقیم با بتن تازه قرار گیرند.

2- استفاده از تکه‌های میلگرد بستر به منظور اتصال

• در صورتی که دیوار فاقد میلگرد بستر باشد، همچنان می توان اتصال دیوار و کلاف را از طریق قرار دادن تکه های میلگرد بستر حداقل به طول 60 سانتی متر از هر طرف کلاف تأمین نمود.
• در این روش قالب بندی کلاف های قائم بتنی باید به نحوی باشد که بلوک های دیوار در تماس مستقیم با بتن تازه قرار گیرند.
• استفاده از این اتصال برای دیوارهای با اهمیت زیاد و بسیار زیاد مجاز نیست.

3- اجرای پس و پیش واحدهای بنایی

• در این روش، در محل اتصال دیوار به کلاف قائم، واحدهای بنایی به صورت پس و پیش (حداقل به میزان 5 سانتی متر) اجرا می شوند.
• در این روش نیز، قالب بندی کلاف های قائم بتنی باید به نحوی باشد که بلوک های دیوار در تماس مستقیم با بتن تازه قرار گیرند.
• استفاده از این اتصال برای دیوارهای با اهمیت زیاد و بسیار زیاد مجاز نیست.

4- برقراری اتصال با استفاده از قطعات اتصال

• این روش، هم برای دیوارهای مسلح و هم دیوارهای غیرمسلح قابل استفاده بوده و لزومی ندارد دیوار و کلاف قائم همزمان اجرا شوند.
• در این روش، از قطعات به شکل ناودانی یا دوبل نبشی یا قلاب و گیره پیش ساخته به منظور برقراری اتصال استفاده می شود.
• با توجه به اینکه در این نوع اتصال با ایجاد فاصله مابین دیوار و کلاف، می توان دیوار را تنها در جهت خارج از صفحه مقید نمود، این نوع اتصال برای استفاده در محل درز انبساط و درز انقطاع مناسب است.

در ادامه به چند صفحه مهم کتاب دیوار بنایی محوطه اشاره می‌شود:

• صفحه 17، اجزای اصلی دیوارهای بنایی محوطه
• صفحه 21 و 22، سه مود شکست اصلی سازه
• صفحه 52، تذکرهای مربوط به آرماتورگذاری شالوده
• صفحه 61 تا 63، اتصال دیوار به کلاف قائم

جداول مهم کتاب دیوار بنایی محوطه:

• صفحه 51، مقدار آرماتورهای حداقل در شالوده
• صفحه 54، جزئیات مقاطع پیشنهادی کلاف قائم

بعضی از کلمات کلیدی کتاب دیوار بنایی محوطه:

• دیوار محوطه
• پانل بنایی
• مود شکست سازه‌ای
• فروریزش خارج از صفحه پانل بنایی
• ناپایداری واژگونی
• ناپایداری دورانی
• دیوار فروریزشی
• بلوک ته خالی
• بلوک تو خالی ته خالی
• لنگر واژگونی