مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1403) با عنوان “سامانه گاز طبیعی در ساختمان“، هفدهمین کتاب از مباحث 23گانه مقررات ملی است که از منابع آزمون نظام مهندسی به شمار میرود. این مبحث در ویرایشهای قبلی با نام “لوله کشی گاز طبیعی” شناخته میشد.
این مبحث، الزامات طراحی و اجرای سامانه گاز طبیعی ساختمان ها را با هدف تأمین ایمنی، بهداشت، آسایش، بهره دهی مناسب و صرفه اقتصادی بهره برداران بیان می کند.
محورهای کلی تغییرات این ویرایش نسبت به ویرایش قبل به شرح زیر است:
– تغییر نام مبحث از “لوله کشی گاز طبیعی” به “سامانه گاز طبیعی در ساختمان”
– ادغام فصل هفتم “دودکشهای دستگاههای گازسوز” با فصل چهارم “طراحی سامانه گاز”، به منظور پیوستگی هرچه بیشتر ضوابط مربوط به محصولات احتراق با مشخصات فنی دستگاه های گازسوز
– دسته بندی ضوابط فنی انتخاب و نصب دستگاههای گازسوز بر اساس نوع کاربرد آنها در ساختمان و سهولت هر چه بیشتر استفاده از آن
– اصلاح و به روز رسانی اشکال و جداول ارائه شده در متن و پیوستها
– تدوین ضوابط تعویض دستگاههای گازسوز در چهارچوب الزامات فنی آن با رعایت کامل ضوابط ایمنی و افزایش بازدهی در مصرف انرژی
– ارائه ضوابط فنی نصب و بهره برداری از دستگاههای گرمایشی با محفظه احتراق کاملاً بسته (هرماتیک) به منظور امکان بهره گیری از دستگاههای گاز سوز با کارایی بالاتر برای اولین بار
این مبحث به دو بخش اصلی تقسیم می شود:
بخش اول: لوله کشی گاز طبیعی با فشار یک چهارم پوند بر اینچ مربع
الف) حداکثر فشار کاری 176 میلی متر ستون آب (یک چهارم پوند بر اینچ مربع)
ب) حداکثر مصرف گاز 100 مترمکعب در ساعت.
پ) حداکثر قطر لوله 100 میلی متر (4 اینچ).
بخش دوم: لوله کشی گاز طبیعی با فشار 2 الی 60 پوند بر اینچ مربع
الف) فشار کار 2 الی 60 پوند بر اینچ مربع
ب) مصرف گاز بالاتر از 100 مترمکعب در ساعت تا حداکثر 5000 مترمکعب در ساعت
تعاریف (فصل دوم)
مشترك جزء: مشترکی است که فشار گاز مورد تقاضای وی یک چهارم پوند بر اینچ مربع و مقدار مصرف گاز وی حداکثر برابر با 100 مترمکعب در ساعت باشد.
مشترك عمده: مشترکی است که فشار گاز مورد تقاضای وی بیش از یک چهارم پوند بر اینچ مربع یا مقدار مصرف گاز وی بیش از 100 مترمکعب در ساعت باشد.
لوله اصلی: قسمتی از لوله کشی گاز ساختمان، حدفاصل بین شیر اصلی تا اولین انشعاب است.
لوله جانشین کنتور: قطعه لوله ای است که هنگام اجرای لوله کشی گاز در محلی که باید کنتور قرار گیرد به صورت موقت نصب می شود و طول و قطر آن متناسب با ظرفیت کنتور است و در صورت نیاز باید از شرکت گاز استعلام شود.
لوله رابط دودكش: قطعه یا قطعاتی که دهانه خروجی محصولات احتراق دستگاه گازسوز را به دودکش متصل کرده و محصولات احتراق را از خروجی محفظه احتراق دستگاه گازسوز به سمت دودکش هدایت می کند.
لوله کشی رابط: قسمتی از لوله کشی گاز حد فاصل بین خروجی رگولاتور تا ورودی کنتور گاز است.
معبر دودکش: سازه ای که از مصالح بنایی یا فلزی به صورت داکت یا کانال و در امتداد قائم ساخته می شود و داخل آن یک یا چند دودکش قرار می گیرد.
نرخ نفوذ هوا: مقدار نفوذ هوا بر حسب واحد حجم در واحد زمان است که به عوامل متعددی از جمله مشخصات فیزیکی ساختمان، سرعت وزش باد و دما بستگی دارد و به دلیل متغیر بودن برخی از عوامل در زمانهای مختلف، نرخ نفوذ هوا نیز متغیر می باشد.
گروه بندی ساختمان ها (فصل دوم)
2-3-17 ساختمان مسكونی
1- ساختمانهای یک واحدی مسکونی: ساختمان مسکونی که دارای یک واحد مسکونی بوده و به طور معمول در یک یا دو یا سه طبقه ساخته شده و مورد استفاده قرار میگیرند. ساختمانهای یک واحدی که میتواند دارای حیاط اختصاصی باشد نیز در ردیف ساختمانهای یک واحدی مسکونی قرار میگیرند.
2- ساختمان آپارتمانی مسکونی:
ساختمان آپارتمانی است که بیش از یک واحد مسکونی داشته باشد و به شرح زیر گروهبندی میشوند:
الف) ساختمان آپارتمانی مسکونی با تعداد واحد کم، از 2 تا 10 واحد آپارتمانی مسکونی.
ب) ساختمان آپارتمانی مسکونی با تعداد واحد متوسط، از 11 تا 30 واحد آپارتمانی مسکونی.
پ) ساختمان های آپارتمانی مسکونی با تعداد واحد زیاد، از 31 واحد آپارتمانی مسکونی و بیش از آن.
3-3-17 ساختمان عمومی
1- ساختمان آپارتمانی عمومی
الف) ساختمان های آپارتمانی عمومی تعداد واحد کم، از 2 تا 10 واحد آپارتمانی عمومی.
ب) ساختمان های آپارتمانی عمومی تعداد واحد متوسط، از 11 تا 30 واحد آپارتمانی عمومی.
پ) ساختمان های آپارتمانی عمومی تعداد واحد زیاد، از 31 واحد آپارتمانی عمومی و بیش از آن.
2- ساختمان عمومی براساس نوع فعالیت
الف) ساختمان های محل تجمعی
ب) ساختمان های آموزشی و فرهنگی
پ) ساختمان های پذیرایی و اقامت موقت
ت) ساختمان های حرفه ای/ اداری
ث) ساختمان های کسبی و تجاری
ج) ساختمان های درمانی و مراقبتی
ح) ساختمان های انباری
4-3-17 ساختمان های خاص
الف) ساختمان هایی که قابل استفاده بودن آنها پس از وقوع زلزله اهمیت خاص دارد.
ب) ساختمان ها و تأسیساتی که خرابی آنها موجب انتشار گسترده مواد سمی و مضر می شوند.
پ) ساختمان هایی که خرابی آنها سبب از دست رفتن ثروت ملی می گردد.
ت) ساختمان ها و تأسیسات صنعتی که خرابی آنها موجب آلودگی محیط زیست یا آتش سوزی وسیع می شود.
ث) ساختمان های مراکز بحران که برای مواقع اضطراری، مانند زلزله، سیل و … احداث شده است.
5-3-17 ساختمان های تلفیقی
ساختمان هایی که بخشی از آنها مسکونی و بخشی دیگر عمومی می باشند.
ممنوعیت نصب وسایل گازسوز گرمایشی (صفحه 71)
نصب وسایل گازسوز گرمایشی (انواع بخاری، آبگرمکن و پیج) در فضاهای داخلی ساختمانهای عمومی و خاص ممنوع است. بجز موارد استثنا مندرج در این مبحث، این ممنوعیت شامل موارد زیر بوده ولی به آنها محدود نیست:
1- اتاق ها، سالن ها، دفاتر، کلاس ها در تمامی ساختمان های عمومی و خاص
2- تمامی فضاهای داخلی و وابسته در مهدکودک ها، کودکستان ها، خانه سالمندان و محل نگهداری معلولین جسمی و روانی.
3- فضاهای وابسته و جانبی در محل های تجمع، مانند دفاتر کار مسؤولین، اتاق پروژکتور نمایش فیلم و بوفه در سینماها و محل های مشابه.
4- دفاتر کار، بایگانی، بوفه ها و غذاخوری ها، آزمایشگاه، اتاق های نگهبانی و آسایشگاه های نگهبان ها، مهمانسراها در دانشگاه ها و مدارس.
5- انبارهای محل نگهداری مواد قابل اشتعال، فروشگاه ها و کارگاه های محل کار با مواد قابل اشتعال، کارگاه های رنگ، کارگاه های نجاری، خشکشویی ها و محل های مشابه.
6- انبارهای محل نگهداری دارو و مواد شیمیایی، رختشویخانه ها، انبارهای البسه و ملحفه در بیمارستان ها، هتل ها، خوابگاه ها و محل های مشابه.
ابعاد کانال (صفحه 156)
ابعاد کانال باید به شرح ذیل باشد:
عرض کانال (قطر خارجی لوله + 40 سانتیمتر) و حداقل عمق کانال (قطر خارجی لوله + 100 سانتیمتر) می باشد.
صفحات مهم مبحث هفدهم:
- صفحه 39 تا 41، بند 17-4-6-6 دودکش مشترک
- صفحه 71، بند 17-4-9 ممنوعیت نصب وسایل گازسوز گرمایشی
- صفحه 75، بند 17-4-10-3 کنتور
- صفحه 124، بند 17-7-4-3 آزمایش نشت
- صفحه 154، بند 17-11-4 خمکاری لوله های فولادی
جداول مهم مبحث هفدهم:
- صفحه 29، جدول 17-4-1 حداقل فواصل موردنیاز نصب وسایل گازسوز
- صفحه 79، جدول 17-4-8 محل نصب شیر مصرف برخی دستگاه های گازسوز متداول
- صفحه 81، جدول 17-4-9 مقدار گاز مصرفی برخی از دستگاه های گازسوز متداول
- صفحه 84، جدول 17-4-10 حداکثر ظرفیت لولههای فولادی …
- صفحه 105، جدول 17-6-1 حداکثر فاصله اتکای لوله های فولادی
- صفحه 223 و 224، جدول پ 4-10 حریم خطوط لوله گاز در مجاورت و تقاطع با تأسیسات
بعضی از کلمات کلیدی مبحث هفدهم که در سوالات مطرح میشوند، عبارتند از:
- رگولاتور
- هوای احتراق – محفظه احتراق
- دودکش / دودکش مشترک
- لوله کشی دفنی
- اتصالات دنده ای / جوشی
- نوارپیچی (عایق کاری)
- ساختمان تلفیقی
- مشترک جزء / مشترک عمده
- شمعک
- لوله جانشین کنتور
- معبر دودکش (داکت / کانال)
- لوله رابط دودکش
- جوش الکتروفیوژن (در لوله های پلی اتیلن)