چکیده برج ایفل
برج ایفل (La tour Eiffel) شناخته شده‌ترین شاهکار معماری قرن نوزده است. این برج، با سازه مشبک آهنی به ارتفاع 324 متر، نزدیک به رود سن، در شان دو مارس (Champ de Mars) رو به غرب واقع شده است. این بنا در سال‌های 1887 تا 1889 به عنوان بخشی از نمایشگاه جهانی (World Fair)، که تحت نظر موسسه‌ی بین‌المللی نمایشگاه‌ها به مناسبت صدمین سالگرد انقلاب فرانسه در پاریس، برگزار شد؛ ساخته شد. نام برج ایفل، به افتخار، گوستاو ایفل (1832-1923) طراح و سازنده آن انتخاب شده است. در پروژه ایفل، موریس کوچلین (1856-1946)، Maurice Koechlin))، امیل نوگیه (1840-1898) (Emile Nouguier) و استفان سووستره (1847-1919) (Stephen Sauvestre) به صورت مشارکتی همکاری داشتند.
در زمان ساخت برج ایفل، بحث‌های بسیاری بر زیبایی‌شناسی آن مطرح بود. با این وجود، امروزه، یکی از منحصر به فرد‌ترین دستاوردهای هنر مدرن و فناورانه جهان شناخته می‌شود و با بازدید سالانه 7 میلیون نفر، از پربازدیدترین بناهای تاریخی جهان و بلندترین ساختمان‌های پاریس است.
ویژگی‌های برج ایفل
ایفل در سال 1884 طراحی شد اما ساخت آن در سال 1887 آغاز شد. چیزی نزدیک به 50 مهندس، 100 آهنگر و 121 کارگر ساختمانی در ساخت آن مشارکت داشتند که در 31 مارس 1889 با هزینه 7،800،000 فرانک فرانسه تکمیل شد. ساختار اصلی برج از آهن فرفورژه (آلیاژی از آهن است که درصد کربن آن بسیار کم است)، پوشیده شده با رنگ برنز ساخته شده است.
ارتفاع برج ایفل 324 متر، وزن آن 10،000 تن (73 درصد آهن فرفورژه) بوده و به مدت 41 سال بلندترین سازه ساخت بشر -تا زمان ساخت ساختمان کرایسلر نیویورک (New York’s Chrysler Building)- در جهان باقی ماند. ارتفاع برج در سال 1957 با اضافه شدن یک آنتن به بالای سازه آن افزایش یافت و آن را 5.2 متر از کرایسلر بلندتر کرد. این ارتفاع به دلیل تغییرات دمایی، تا 15 سانتی‌متر متغیر بوده و بدنه سازه حدود 7 سانتی‌متر، در باد حرکت دارد. برج ایفل دارای سه طبقه است. در طبقه اول و دوم رستوران‌ها قرارگرفته و سکو تماشا طبقه سوم 276 متر، بالاتر از سطح زمین واقع شده است. از حدود 40 ماکت ساخته شده از برج ایفل، تنها دو مورد از نظر اندازه کاملا شبیه به آن هستند؛ برج توکیو در ژاپن (The Tokyo Tower) و برج ارتباطی لانگ‌تا (Long Ta Communications Tower) در چین.
پیشینه برج ایفل
اولین طرح کلی از سازه برج، در سال 1884، توسط مهندس سازه سوئیسی موریس کوچلین ( Maurice Koechlin) و امیل نوگویه (Emile Nouguier) مهندس عمران و معمار فرانسوی ارائه شد که هر دو توسط شرکت گوستاو ایفل برای کمک به طراحی سازه برج دعوت به همکاری شده بودند. توصیف اولیه آن‌ها از بنا، یک ساختار عظیم پیلون (pylon) مانند، با چهار تیر مشبک و خرپاهای فلزی متصل کننده در فواصل منظم بود که در پایه از هم جدا بوده و در انتها به هم می‌رسیدند. بعدتر، استفان ساووستر (Stephen Sauvestre)- رئیس بخش معماری شرکت – پیشنهاد طاق‌های تزئینی پایه و تزئینات جزئی دیگر را اضافه نمود. سپس، گوستاو ایفل حق انحصاری طرح را خریداری کرد تا در نمایشگاه هنرهای تزئینی در پاییز 1884، آن را به نمایش بگذارد.
در سال 1886 پس از انتخاب مجدد ژول گروی (1807-1807) (Jules Grevy) به عنوان رئیس جمهور فرانسه و ادوارد لاکروی (1838-1913) (Edouard Lockroy) به عنوان وزیر بازرگانی و صنعت، کمیسیونی در جهت داوری عناصر ارائه شده در نمایشگاه تشکیل شد و (بنابر دلایل نامشخص) طرح معماری ایفل بدون در نظر گرفتن حدود 100 گزینه دیگر، تایید شد. در ژانویه 1887، قراردادی پیرامون این طرح منعقد شد که باعث شگفتی منتقدان شد و طرح از نظر فنی و زیبایی‌شناختی مورد نقد قرار گرفت.
در این زمان، کمیته‌ای در جهت مبارزه با آن، تحت رهبری معمار مشهور چارلز گارنیه (1825-1898) (Charles Garnier) تشکیل شد که برخی از چهره‌های مطرح هنرهای فرانسه، مانند آدولف بوگرو (1825-1905) (Adolphe Bouguereau) نقاش و گی‌دو موپاسان (1850-93) (Guy de Maupassant) نویسنده آن را همراهی کردند. در سال‌های آتی، نظرات تغییر کرد و در سال 1964 برج به طور رسمی، توسط وزیر امور فرهنگی آندره مالرو (1901-1976) (Andre Malraux) به عنوان یک بنای تاریخی منتخب شد. در آگوست 1944، زمانی که نیروهای متفقین قصد ورود به پاریس را داشتند، هیتلر به فرماندار نظامی شهر دستور داده بود تا برج را همراه با چندین مکان فرهنگی مهم دیگر منفجر کند؛ خوشبختانه در آن زمان، فرماندار از اجرای این دستور سرپیچی کرد.
معماری برج ایفل
با برنده شدن طرح ایفل برای ساخت، کمیته نمایشگاه تنها حاضر به پرداخت 25 درصد هزینه شد و باقی هزینه را بر عهده گوستاو ایفل گذاشت. ایفل، با شرط مالکیت 20 ساله همه منافع برج، این امر را پذیرفت که در پی تنها بازدید سال اول آن، ثروت بسیاری را بدست آورد.
عملیات ساخت فونداسیون برج در ژانویه 1887، آغاز شد. سازه آهنی برج به صورت مشبک با حالتی باز (بدون طبقه میانی) بوده که توسط چهار پایه طاق‌‌دار با انحنایی به سمت داخل، در راس مخروطی آن به هم می‌رسند. هر پایه بر روی چهار تخته بتنی (هر کدام به ضخامت 6 متر) با فوندانسیونی تا عمق 22 متری قرار گرفته‌اند. این پایه‌ها، با پیچ‌هایی به قطر 10 سانتی متر و طول 7.5 متر به بلوک‌های زیرین متصل شده‌اند. در مجموع 18000 قطعه برای ساخت برج مورد استفاده قرار گرفته که توسط دو و نیم میلیون پرچ مونتاژ شده حرارتی به هم متصل شدند. هر قطعه این پروژه به طور خاص در کارخانه ایفل در پاریس ساخته شده است.
ساخت پروژه در کمتر از 2 سال و 7 هفته تکمیل شد. با توجه به سختگیری‌های احتیاطی ایفل، با وجود آنکه چیزی در حدود 300 کارگر در آنجا مشغول به کار بودند؛ تنها یک مورد ضعف ایمنی و فوت در زمان ساخت آن، رخ داده است.
یکی از ویژگی‌های خاص این برج، سیستم آسانسور آن است. این آسانسور به صورت یک قفسه شیشه‌ای توسط شرکت آمریکایی اُتیس (Otis Elevator) در ایالات متحده ساخته شد – در آن زمان، هیچ شرکت فرانسوی نتوانست مشخصات فنی تعیین شده را اجرا کند – و برج را به یکی از جاذبه های توریستی مهم اروپا تبدیل کرد.
بازدید برج، در 15 می 1889 برای عموم مردم ممکن شد و تا پایان زمان نمایشگاه (31 اکتبر)، 1،896،987 بازدید کننده داشت که افراد مهمی مانند شاهزاده بریتانیایی ولز، توماس ادیسون، سارا برنهارت (بازیگر) و بیل کودی (شکارچی مشهور بوفالو) از آن بازدید کردند. از آن زمان تاکنون، تعداد بازدیدکنندگان برج از 250 میلیون نفر گذشته است.
سازه های مشابه
اگرچه برج ایفل در زمان ساخت خود بلندترین سازه دست ساز جهان بود، اما با گذشت زمان، رتبه اول خود را در مقایسه با سایر سازه‌ها از دست داد. برج‌های مشابه بلندتر در جهان عبارتند از:
توکیو اسکای‌تری (Tokyo Skytree)، 2011، 634 متر ارتفاع، توکیو، ژاپن.
برج تلویزیونی کیف (Kiev TV Tower)، 1973، 385 متر، کیف، اوکراین.
برج تاشکند (Tashkent Tower)، 1985، 375 متر، تاشکند، ازبکستان.
تیرهای جزیره ژوشان (Pylons of Zhoushan Island)، 2009، 370 متر، چین.
تیرهای گذرگاه رودخانه یانگ تسه (Pylons of Yangtze River Crossing)، 2003، 347 متر، چین.
برج اژدها (Dragon Tower)، 2000، 336 متر، هاربین، چین.
برج توکیو (Tokyo Tower)، 1958، 333 متر، توکیو، ژاپن.
برج تلویزیون (WITI TV Tower)، 1962، 329 متر، ویسکانسین، ایالات متحده آمریکا.
برج تلویزیون (WSB TV Tower)، 1957، 328 متر، آتلانتا، جورجیا، ایالات متحده آمریکا.
گوستاو ایفل که بود؟
(الکساندر) گوستاو ایفل (Gustave Eiffel) متولد شهر دیژون، مهندس عمران و معمار فرانسوی بود. ایفل، پس از فارغ التحصیلی در سال 1855 از مدرسه مرکزی هنر و ساخت (Arts et Manufactures)، توانست در حرفه ساخت و ساز فلزی، به ویژه پل‌ها، مانند گارابیت وایاداکت (Garabit Viaduct) (1884) خود را مطرح کند. اگرچه شهرت وی به خاطر طراحی و ساخت برج ایفل است، با این وجود، پروژه‌های مهم دیگری نیز در آثار طراحی وی موجود است. از جمله: بوداپست نیوگاتی پالیودوار (ایستگاه راه آهن غربی، Nyugati Palyaudvar)، در مجارستان (1877)؛ پل راه آهن پونته دونا ماریا (Ponte Dona Maria) (1877) در پورتو، پرتغال.
در سال 1881، آگوست بارتولدی (Auguste Bartholdi) (1834-1904) پس از فوت یوجین ویوله (معمار)، با توجه به تخصص ایفل در زمینه کار با آهن، برای تکمیل مجسمه آزادی از او دعوت به همکاری کرد. ایفل با کمک موریس کوچلین، فارغ‌التحصیل پلی‌تکنیک زوریخ، سازه‌ای را برای حفظ و استحکام بدنه مجسمه طراحی کردند (پایه مجسمه به طور جداگانه توسط ریچارد موریس هانت (Richard Morris Hunt) طراحی شد: 1827-1895). مجسمه آزادی ابتدا به طور کامل برای اولین بار در دفتر ایفل در پاریس نصب شد و بعد از جداسازی‌شدن به آمریکا فرستاده شد.
در سال‌های بعد ایفل، بر علم هواشناسی و آیرودینامیک تمرکز کرد. فعالیت ایفل، در دوره رشد و شکوفایی سریع صنعتی در فرانسه بود که این امر سبب رشد وی شد. اگرچه، ایفل دقت خاصی در طراحی و مراقبت‌های ایمنی داشت، با این وجود به خوبی می‌توانست از قابلیت‌های آهن فرفورژه در هماهنگی با طراح‌های معماری استفاده کند و به دنبال کشف تکنیک‌های جدید پیش‌ساخته و استفاده از اختراعات دیگران در بکاربردن تکنیک‌های جدید مانند صندوق هوای فشرده و اسکله‌های چدنی شبکه (توخالی) بود.
در این دوره زمانی، آهن و فولاد به طور گسترده، جایگزین سنگ در طراحی ساخت‌سازهای بلند در سراسر جهان شد؛ این امر، به پذیرش طرح‌های ایفل کمک شایانی کرد. برای مطالعه بیشتر، به ویلیام لو بارون جنی (William Le Baron Jenney) (1832-1907) – رهبر مدرسه معماری شیکاگو – که ساختمان بیمه را چهارسال زودتر از برج ایفل از چدن و آهن فرفورژه ساخت؛ رجوع کنید.
