خلاصه
در انگلستان و در اواخر قرن دوازدهم، سبک قدیمی معماری رومانسک (معروف به معماری نورمانی) به تدریج با سبک جدیدی به نام معماری گوتیک فرانسوی جایگزین شد. این سبک جدید گوتیک از حدود 1180 تا 1520 در انگلستان شکوفا شد و به روشی مشابه فرانسوی خود تکامل یافت. سه دوره اصلی گوتیک انگلیسی به شرح زیر است:
(1) “گوتیک انگلیسی اولیه” (1250-1180).
(2) “گوتیک تزئینشده” (1350-1250) که به سبک “هندسی” (1290-1250) و سبک “منحنی” (1350-1290) تقسیم میشود.
(3) «گوتیک ایستاده» (1520-1350).
مانند گوتیک اروپایی، نوع انگلیسی آن با طاقهای نوک تیز، سقفهای طاقدار، پشتبندهای معلق، پنجرههای بزرگ و برجها مشخص میشود. این سبک از فرانسه وارد شد، جایی که برای اولین بار در کلیسای سنت دنیس ابوت سوگر در شمال پاریس در ژوئن 1144 به وجود آمد. نمونه خوبی از چگونگی تکامل طبیعی آن از معماری نورمانی را میتوان در کلیسای جامع دورهام مشاهده کرد که دارای قدیمیترین طاق دندهای نوک تیز شناخته شده است. هنر گوتیک در انگلستان حدود 50 سال دیرتر از فرانسه ریشه گرفت، اما مدت طولانیتری دوام آورد. در واقع پس از اینکه فیلیپو برونلسکی (1446-1377) گنبد کلیسای جامع فلورانس (1436-1420) را طراحی کرد، به مدت یک قرن در انگلستان به شکوفایی ادامه داد و بدین ترتیب اصول معماری رنسانس را تدوین کرد و انقلاب فرهنگی کواتروسنتو را آغاز نمود. بسیاری از کلیساهای جامع قرون وسطایی انگلستان به سبک گوتیک ساخته شدهاند اما برجها، کاخها، دانشگاهها و خانههای بزرگ متعددی نیز ساخته شدند. اگرچه در قرن شانزدهم رو به افول گذاشت، اما گوتیک انگلیسی سه قرن بعد در طی احیای گوتیک، یکی از محبوبترین جنبشهای معماری قرن نوزدهم (1820-1900) دوباره ظاهر شد. سبک احیای گوتیک که توسط منتقد هنر ویکتوریایی جان راسکین (1900-1819) ترویج شد، در انگلستان توسط خانه مجلس نمایندگان در سال 1840 طراحیشده توسط چارلز بری و پیوجین نمونه شد.
تاریخچه و خصوصیات
گوتیک انگلیسی اولیه (1250-1180)
همانطور که در بالا ذکر شد، معماری گوتیک اولیه انگلیسی از حدود سال 1180 شروع به جایگزینی معماری نورمنی کرد و تا حدود سال 1250 ادامه یافت که جای خود را به “گوتیک تزئین شده” داد. مانند اشکال اولیه گوتیک در اروپا، انواع انگلیسی آن نیز با تلاش معماران کلیساهای جامع و سنگ تراشان برای توزیع مجدد فشار رو به پایین و بیرون طاق به گونهای بود که خطر فروپاشی سازههای بالاتری کاسته شود.
با این حال، از برخی جهات، کلیساهای جامع گوتیک اولیه انگلیسی به طور قابل توجهی «کمتر گوتیک» نسبت به همتایان فرانسوی خود بودند. به عنوان مثال، آنها دیوارهای سنگینتر و ضخیمتری داشتند و تفاوت چندانی با سبک هنر رومی اواخر قرن یازدهم نداشتند. اما این سبک بیش از همه با قوس نوک تیز یا “لَنسِت” (قوسهای نوکتیز با خیزی بلندتر از دهانه) مشخص میشد. طاقهای نوک تیز نه تنها در طاقهای پهن مانند طاقهای شبستانی، بلکه برای درها و پنجرهها نیز به کار میرفتند. یکی از بهترین نمونههای گوتیک اولیه انگلیسی، کلیسای جامع سالزبری است زیرا در یک دوره نسبتاً کوتاه (عمدتاً بین سالهای 1220 تا 1258) ساخته شد و به جز برج و مناره قرن چهاردهمی آن، نسبتاً به سبکهای دیگر آلوده نشد. نمونههای دیگر عبارتند از شبستان و عرض کلیسای جامع ولز (1240-1225)، ایوان گالیله در کلیسای جامع الی، گذرگاه کلیسای جامع روچستر و گذرگاه جنوبی در یورک.
گوتیک تزئین شده (1350-1250)
سبک تزئین شده در معماری گوتیک انگلیسی (شامل سبک هندسی 1290-1250 و به دنبال آن سبک منحنی 1350-1290) بیش از همه با تزئینات پنجره آن مشخص میشود. پنجرههایی که به طور فزایندهای استادانه ظاهر میشوند و بهوسیله میلههای موازی سنگی عمودی بافاصله کم معمولاً تا جایی که قسمت بالای قوسی پنجره شروع میشود، ظاهر میشوند. پس از آن، مولیونها (میلههای عمودی بین پنلهای پنجره) پخش میشوند و به هم میرسند تا قسمت بالای پنجره را با مش پیچیدهای از الگوها که معمولاً شامل سهلایه و چهارپایه است، بپوشانند. دو مرحله گوتیک تزیین شده (هندسی و منحنی) به دلیل نوع الگوی غالب پیرامون پنجره (هندسی یا روان) نامگذاری شدهاند.
علاوه بر تزئینات دور پنجره، فضای داخلی گوتیک تزئینشده به طور مشخص دارای ستونهای بلند با ظاهری ظریفتر از دورههای قبلی بود. طاقها پیچیدهتر شدند و تعداد فزایندهای از دندهها را به کار گرفتند. در ابتدا به دلایل سازهای بود، اما سپس به یک موضوع زیباییشناختی تبدیل شد. علاوه بر این، قوسها متساوی الاضلاع شدند و موتیفهای دندان سگ با گل توپی و گل چهار برگ جایگزین شدند. حکاکیهای دقیق در دوره منحنیخطی با پنجرهها و سرستونهای حکاکیشده پیچیده و تزئینات پیرامونی پنجرهها بر اساس نقشهای گل و همچنین منحنی S شکل، با شکلهای روان و شعلهمانند به اوج خود رسید.
یک نمونه عالی از معماری تزیین شده به سبک گوتیک انگلیسی، شبستان و جبهه غربی یورک مینستر است. به طور خاص، نقاشیهای روی پنجره اصلی را ببینید. نمونههای برجسته دیگر عبارتند از: بخشهایی از صومعه کلیسای وست مینستر، انتهای شرقی کلیسای جامع کارلایل و لینکلن، همچنین جبهه غربی کلیسای جامع لیچفیلد، کلیسای جامع اکستر نیز به این سبک ساخته شده است، همانطور که گذرگاه کلیسای جامع الی نیز به این سبک ساخته شده است.
گوتیک ایستاده (1350-1520)
سبک ایستاده در معماری گوتیک انگلیسی با غلبه خطوط عمودی به ویژه در خطوط پیرامون سنگی پنجرهها مشخص میشود. اولین بار در حدود سال 1350 در آثار معماران سلطنتی جان اسپونلی (متوفی 1386) و ویلیام رمزی (فعال 1349-1323) ظهور کرد و در طرحهای ساختمانی استاد سنگتراش هنری یول (حدود 1400-1320) و ویلیام وینفورد (فعال 1360–1405) به شکل بالغانه خود رسید.
عمودی بودن این سبک به ویژه در طراحی پنجرههای بزرگ آن قابل توجه است و با سنگهای باریکتر نسبت به دورههای قبل فرصت و گستره بیشتری را برای صنعتگران شیشه رنگی فراهم میکند. مولیونها به صورت عمودی در قالب قوس پنجرهها قرار میگیرند، در حالی که بخش بالایی توسط مولیونها و ترنسومهای اضافی به بخشهای مستطیلی تقسیم میشوند که بهعنوان تزئینات پیرامونی پانل پنجرهها شناخته میشوند. پایهها و سطوح دیوار به طور مشابه به پانلهای عمودی تقسیم میشوند. توسعه سازهای و زیباییشناختی طاق در دوران گوتیک عمودی یا ایستاده در اوج خود بهشکل طاقهای ستارهای شکل استادانهای دست یافت که در نهایت در ظاهر طاق بادبانی به اوج خود رسید.
چندین نمونه از قدیمیترین نمونههای معماری گوتیک ایستاده انگلیسی که قدمت آن به سال 1360 باز میگردد در کلیسای جامع گلاستر دیده میشود که طاقهای بادبانی صومعههای آن بسیار چشمگیر است. نمونههای دیگر عبارتند از: شبستان، گذرگاههای غربی و برج گذرگاه کلیسای جامع کانتربری (1411-1378)، محل گروه کر و برج یورک مینستر (1407–1389)، کلیسای جامع منچستر (1422)، گذرگاه و برج کالج مرتون در آکسفورد (1450-1424) و صومعه کالج ایتن (1482-1448). در طول احیای گوتیک قرن نوزدهم، سبک عمود در طراحی ساختمانهای بازسازیشده پارلمان و ساختمان یادبود ویلز در دانشگاه بریستول (1925-1915) استفاده شد.
احیای گوتیک (حدود 1900-1800)
سبک معماری گوتیک در قرن نوزدهم در انگلستان و ایالات متحده دوباره به کار گرفته شد. این سبک تا حدی پاسخی به معماری نئوکلاسیک بود. تا حدودی به این دلیل که جان راسکین، منتقد هنری با نفوذ (1900-1819) در کتابهای هفت چراغ معماری (1849) و سنگهای ونیز (1853) از هنر قرون وسطایی دفاع کرد. تا حدودی به دلیل نوشتههای الهامبخش یوجین ویوله لو دوک (1879-1814) و تا حدی بازتابی از قدردانی آنگلوساکسون از رمانتیسیسم مانند رمانهای سر والتر اسکات و هنر تزئینی در طراحیهای داخلی و خارجی بناها. معماری گوتیک انگلیسی احیایی با ساختمانهایی مانند خانههای پارلمان (1840) طراحیشده توسط چارلز بری و پیوجین شاخص شد. همچنین نمونههای دیگری در این سبک عبارتند از: خانه روستایی فانتهیل اَبی طراحی شده توسط جیمز وایت در آمریکای شمالی، کلیسای ترینیتی نیویورک (1840) طراحیشده توسط ریچارد آپجان (1878-1802)، کلیسای جامع سنت پاتریک (1879-1859) طراحی شده توسط جیمز رنویک (1895-1818)، کلیسای لوتری انجیلی آلمان سنت متی (1872) در چارلزتاون طراحی شده توسط جان هنری دورو، کلیسای راکفلر در دانشگاه شیکاگو طراحی شده توسط معمار برترام گودهو (1924-1918) و ساختمانهای دولتی پارلمان هیل در اوتووا در سال 1858 توسط دو تیم معمار که شامل توماس فولر، چیلیون جونز، توماس استنت و آگوستوس لاور بودند، طراحی شدند.
منبع: www.visual-arts-cork.com
