چتل هویوک
یکی از آثار مهم دوره نوسنگی شهر چتل هویوک است که به تمدن های حوزه آناتولی (بین النهرین) مربوط می شود .از لحاظ لغوی، چتل یا کتل به معنای چنگال وهویوک به معنای تپه می باشد. قدمت این منطقه به 7500 سال قبل از میلاد بر میگردد و احتمالا این دوران قبل از عصر برنز خاتمه یافته است. شاید چشمگیرتر از یافته های اریحا کشفیات اخیر در آناتولیا باشد .که فلات مزبور از لحاظ فرهنگی پیشرفته ترین منطقه آن زمان بوده است.
در کنار اریحا این مجموعه را نخستین تلاشهای بشری برای پی ریزی زندگی شهری دانسته اند. نظم موجود در شهر نشان می دهد که طبق نقشه ای نظری یا غیر تجربی ایجاد شده است.(پژوهشگران و مورخان تاریخ این مورد را از روی نقاشی بدست آمده بر روی یکی از زیارت گاه ها متوجه شدند) . هیچ خیابان یا کوچه ای ندارد خانه ها به هم چسبیده و از پشت بام به هم راه دارند و این امر باعث می شود که ساختمان ها حائل یکدیگر بوده و استحکامی بیش از ساختمان های تک ایستاده پیدا کند.
در برخی نقاط شهر فضای باز حیاط مانندی در میان انبوه متراکم ساختمان ها ایجاد می گردید که به عنوان محل جمع آوری زباله مورد استفاده قرار می گرفت. اندازه خانه ها متفاوت اما با نقشه ای یکسان بودند. دیوارها از خشت خام بوده و کلاف های چوبی نیز برای تقویت آنها استفاده می شده است. دیوارها و کف اتاق ها را گچ کاری و رنگ آمیزی می کردند.در داخل برخی از معابد چاتال هویوک شاخ هایی کار گذاشته بودند که در هنگام حفاری کشف گردید.
